Integriteitsaffaire Limburg: positie gouverneur wankel

De lijdensweg van de Limburgse politiek kan komende Goede Vrijdag opnieuw iemand zijn ambt kosten. Provinciale Staten beslissen dan in een spoeddebat over het lot van CDA-gouverneur (commissaris van de koning) Theo Bovens. Zijn positie lijkt onhoudbaar nu een motie van wantrouwen op steun van een meerderheid in de Staten lijkt te kunnen rekenen. Tegelijk pleiten ook hoogleraren voor zijn vertrek.

Aanleiding is de affaire rond landschapsstichting IKL. De inmiddels ontslagen IKL-directeur, oud-CDA-gedeputeerde Herman Vrehen, sluisde honderdduizenden euro’s subsidiegeld van onder meer de provincie naar zijn eigen bv’s. Dat deed hij door voor de stichting medewerkers in te huren via eigen bedrijven, producten van zijn eigen ondernemingen via de stichting te verkopen, en zichzelf tegen hoog tarief te laten inhuren. De twee belangrijkste gedeputeerden, de CDA’ers Ger Koopmans en Hubert Mackus, stapten vorige week vrijdag al op vanwege de affaire.

Nu staat ook de positie van Theo Bovens (61) ter discussie. De Nijmeegse hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert: „Ik had eigenlijk al verwacht dat hij zelf zijn ontslag zou aanbieden. Het is zijn taak om integriteit te bevorderen, en dat lukt niet. De vorige integriteitsaffaire leidde tot een parlementaire enquête en nu is er het ontslag van twee gedeputeerden en zichtbare lijntjes naar andere politici. Hij draagt daar als eerste de verantwoordelijkheid voor.”

Lees het onderzoek: Hoe een ex-gedeputeerde met hulp van het CDA in Limburg subsidiegeld doorsluisde naar zijn eigen bv’s

Volgens Bovend’Eert moet Bovens beseffen dat hij niet meer de persoon is die in Limburg schoon schip kan maken. „En als je de kans loopt door een motie van wantrouwen naar huis gestuurd te worden, is het beter de eer aan jezelf te houden.”

De in oktober 2011 aangetreden gouverneur Bovens, oud-voorzitter van het CDA Limburg, stak de nodige energie in integriteitscodes, maar lijkt de reeks affaires vooral te zien als incidenten en niet als systematisch probleem. De zalvend optredende Bovens pleitte er ook voor de sanctionering van politici in integriteitsaffaires „minder rigide” te maken. Bij kleinere vergrijpen moest een berisping volstaan.

Slap opgetreden

Ook Hans van den Heuvel, emeritus hoogleraar integriteit aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, vindt een vertrek van Bovens onvermijdelijk. „Dit gaat nu al jaren zo door, de ene na de andere affaire, en hij is de uiteindelijk verantwoordelijke voor het integriteitsbeleid. Bovens heeft duidelijk geen goed afgestelde morele antenne. Hij is wankelmoedig gebleken in het aanpakken van de perikelen.”

Van den Heuvel hekelt de stappen die Bovens vorige week nam naar aanleiding van de IKL-affaire. Die wil de bestuurscultuur laten onderzoeken maar het zou niet zozeer aan zijn partij, het CDA, liggen. Van den Heuvel: „De enige juiste vervolgstap is nu het OM in te schakelen. Er is alle aanleiding tot een strafrechtelijk (voor)onderzoek. Dat zal ook een signaalwerking hebben naar bestuurders in de provincie Limburg verre te blijven van allerlei constructies.”

Tweede Kamerlid Renske Leijten (SP) stelde Kamervragen aan demissionair minister Kajsa Ollongren (D66, Binnenlandse Zaken). Ze wil weten of het niet tijd wordt van bovenaf in te grijpen in de bestuurlijke situatie in Limburg en of de positie van de commissaris van de koning nog wel houdbaar is.

Bovens zelf zegt tegen de regionale omroep L1 slecht te hebben geslapen van de jongste affaire. Tegelijkertijd lijkt hij te twijfelen aan de ernst van de feiten. Volgens hem is er sprake van „beeldvorming” in de pers. NRC, die de affaire aan het rollen bracht, werd niet uitgenodigd voor de persconferentie waarin de gedeputeerden hun vertrek aankondigden. Op de vraag waarom niet, reageerde Bovens geprikkeld: „Misschien wordt het tijd voor zelfreflectie van uw kant?”