Rechtszaak: is het gezicht van de 21-jarige transvrouw mannelijk of niet?

„Als we het heel erg platslaan”, zegt de rechter halverwege het kort geding donderdag in de rechtbank, „is er sprake van een meningsverschil.” De zaak draait in feite om de vraag: is het gezicht van een 21-jarige transvrouw mannelijk of niet?

Zij vindt van wel, en haar arts ook, maar de medisch adviseurs van zorgverzekeraar Zilveren Kruis vinden dat niet. Daarom wil de verzekeraar de vervrouwelijking van haar gezicht, die tussen de 12.500 en 15.000 euro kan kosten, niet vergoeden.

De vrouw heeft de afgelopen vijf jaar bijna het volledige transitietraject doorlopen bij het Amsterdamse ziekenhuis VUmc, maar wordt nog herkend als transvrouw. Daarom is de aanpassing van haar gezicht voor haar essentieel. „Ik word hier vaak op aangekeken en er worden zelfs vragen over gesteld door wildvreemden”, schreef ze eerder aan de verzekeraar.

Welke discriminatie zij precies ervaart, waaronder ze psychisch zwaar zou lijden, wordt niet duidelijk. Ze wilde zelf niet aanwezig zijn in de rechtbank toen in de loop van de week bleek dat er media-aandacht was. Haar moeder vertegenwoordigt haar, maar tijdens haar „persoonlijke noot” mag de pers niet aanwezig zijn.

Juist om een simpel meningsverschil te voorkomen heeft het VUmc, een ziekenhuis dat wereldwijd vooroploopt in transgenderzorg, een „uiterlijke kenmerkenlijst” ontwikkeld. Hiermee kan volgens het Zorginstituut, „semikwantitatief” vastgesteld worden of iemand er te mannelijk dan wel te vrouwelijk uitziet.

Vier artsen van het VUmc beoordeelden de neus van de vrouw afzonderlijk als „vrij mannelijk”, en haar kaaklijn en voorhoofd zelfs als „heel mannelijk”. Haar behandelend arts stelde daarom een „faciale feminisatie” voor, waarbij botten in het gezicht worden verzet en vervormd. In het behandelplan staat de aanpak van de „geprononceerde” wenkbrauwrichels en een neus-, kin- en kaakcorrectie.

De verzekeraar heeft op zijn beurt foto’s van de vrouw laten beoordelen door medisch adviseurs en hen „imponeert” geen enkele van de kenmerken als mannelijk. Het voorhoofd loopt „in een lijn door”, de neus „oogt niet fors”, de kaaklijn is „mooi rond” en de kin „niet hoekig”. Volgens Zilveren Kruis is er geen sprake van „verminking”, de officiële term. Dan zou bij passanten een „schrikreactie” moeten plaatsvinden, zoals bij iemand met brandwonden in het gezicht. De verzekeraar wijst er bovendien op dat het Zorginstituut de kenmerkenlijst slechts een hulpmiddel noemt.

De moeder wil weten wat de expertise van de medisch adviseurs is . Die blijkt niet bij transseksualiteit te liggen. Wel krijgen ze twee vergelijkbare verzoeken per week, zeggen ze. De artsen van het VUmc zijn hoofd- en halschirurg of kaakchirurg.

Dus wiens mening weegt nu zwaarder? De advocaat van de vrouw wijst op jurisprudentie waaruit volgt dat de verzekeraar niet op de stoel mag gaan zitten van een behandelend arts, tenzij er „zorginhoudelijke” tegenargumenten naar voren worden gebracht. „Anders is willekeur troef.” Maar „iedere transparante en objectieve onderbouwing door het Zilveren Kruis ontbreekt” in dit geval, vindt hij.

Een onderlinge oplossing blijft uit en dus doet de voorzieningenrechter uiterlijk 8 april uitspraak.