Wuhan waarschijnlijk niet primaire bron van corona-uitbraak

De eerste mens die geïnfecteerd raakte met het coronavirus SARS-CoV-2 moet een inwoner van de Chinese provincie Hubei zijn geweest die tussen half oktober en half november besmet is geraakt. Dat blijkt uit een uitvoerige analyse van Amerikaanse bioinformatici die zich baseren op alle beschikbare epidemiologische en genetische stamboomgegevens van de vroege uitbraak. De resultaten zijn donderdag vervroegd gepubliceerd door het wetenschappelijke tijdschrift Science.

Het Amerikaanse team onder leiding van Joel Wertheim van de University of California in San Diego trekt heldere conclusies: de eerste krantenberichten in China maakten op 17 november 2019 melding van een patiënt met corona-achtige klachten. Volgens de berekening van Wertheim zou deze man rond 4 november geïnfecteerd moeten zijn geraakt. Op dat moment, zo wijst het rekenmodel uit, waren er met grote waarschijnlijkheid nog vrijwel geen andere besmettingen. Op 17 november zouden er vier besmettingen zijn geweest en op 1 december, de dag van de eerste bevestigde besmetting in Wuhan, waren het er naar schatting negen. Pas vanaf half december was er een toename van het aantal patiënten in ziekenhuizen in Wuhan merkbaar.

Steun én ontkrachting WHO

Het nieuwe onderzoek levert zowel ondersteuning als ontkrachting op van enkele van de voorlopige conclusies van het expertteam van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO dat in januari en februari Wuhan bezocht om de oorsprong van het virus te onderzoeken. Dezer dagen verschijnt ook het definitieve WHO-rapport. De Amerikaanse analyse bevestigt de conclusies van de WHO dat er voor december 2019 geen grote uitbraken van SARS-CoV-2 zijn geweest – verzwegen dan wel onopgemerkt. Ook is de Huanan Seafood Market in Wuhan waar het eerste grote cluster van corona-infecties werd opgemerkt, waarschijnlijk niet de primaire bron van de uitbraak. China dringt erop aan dat in vervolgonderzoek ook gekeken wordt in andere landen. Het stelt dat het virus via bevroren voedingsproducten van ver weg naar Wuhan getransporteerd kan zijn. De WHO ging daarin mee door op de afsluitende persconferentie, 9 februari, in Wuhan te bevestigen dat dit een plausibel scenario is.

Maar Wertheim en zijn team zeggen dat bijvoorbeeld rapportages van vroege detectie van het coronavirus in rioolwater in Spanje en Italië in de laatste maanden van 2019 „met grote scepsis” moeten worden bekeken. Volgens hun berekeningen waren er immers rond 1 december 2019 slechts een kleine tien mensen geïnfecteerd met SARS-CoV-2.

Laboratoria in Wuhan

Op basis van het Amerikaanse modelonderzoek kan geen uitspraak worden gedaan over de mogelijkheid dat de pandemie begon met de ontsnapping van een virus uit een laboratorium (in Wuhan zijn diverse virologische laboratoria, waar ook met dit soort coronavirussen werd gewerkt). De WHO noemde zo’n laboratoriumongeluk na een bezoek aan twee ervan in Wuhan „zeer onwaarschijnlijk”, maar wetenschappers vonden toen dat niet bij voorbaat scenario’s moeten worden uitgesloten. „Wij richtten ons in dit onderzoek vooral op de timing, en kunnen niets zeggen over de locatie of de omstandigheden waaronder het virus voor het eerst mensen besmette”, zegt Wertheim per e-mail. „Maar de mens hoeft er zelf niet de hand in gehad te hebben. Onze studie laat juist zien dat virussen afkomstig uit dieren ons constant kunnen belagen, maar er slechts af en toe in slagen zich te handhaven.”

Volgens het rekenmodel van Wertheim zou de uitbraak van SARS-CoV-2 waarschijnlijk al vroeg zijn uitgedoofd als de infectie niet zo snel een grote stad had bereikt. Een gesimuleerde virusuitbraak op het platteland, met veel minder contacten tussen mensen onderling, groeide in de simulaties zelden uit tot een epidemie. Zelfs in een stedelijke omgeving blijkt de kans nog altijd ruim 70 procent dat een virusuitbraak vanzelf uitdooft. Daarbij raken dan hooguit een veertigtal mensen besmet. Maar als het virus zich dus wel op grote schaal onder mensen kan verspreiden is het al binnen luttele weken bijna niet meer te stoppen.