Overleden corona-ontkenner Magufuli hield Tanzanianen voor de gek

Net over de Keniaans-Tanzaniaanse grens is het verschil al zichtbaar. In tegenstelling tot in Kenia draagt aan de Tanzaniaanse kant vrijwel niemand een mondkapje. „Corona bestaat hier niet”, zegt de Tanzaniaanse verkoopster in een klerenzaak. Een klant luistert mee en trekt een sip gezicht. „Volgens mij houden we onszelf voor de gek”, zegt hij en hij loopt het winkeltje uit langs een poster van de gisteren overleden president John Pombe Magufuli. Het is hier in Tanzania strafbaar om kritiek te hebben op de regeringspolitiek die ervan uit gaat dat God het land heeft gevrijwaard van het virus. „Er gaan toch alleen maar rijke mensen dood aan corona”, mompelt de verkoopster.

De woensdagavond in de commerciële hoofdstad Dar es Salaam vermoedelijk aan corona overleden president Magufuli vestigde een angstcultuur in het land.

Iedere kritiek op de dictatoriale populistische leider werd gesmoord en openlijk over corona praten was uit den boze. „Hij voerde een roekeloos medisch beleid”, zegt een Tanzaniaanse dokter in Namanga die anoniem wil blijven, „je kunt niet midden in een epidemie je rug naar een ziekte toekeren en verklaren dat Tanzania door goddelijke interventie geen corona heeft. Zijn beleid was misdadig.”

Geen besmettingscijfers

Door de officiële ontkenning van corona heeft de ziekte zich vrijwel onbelemmerd kunnen verspreiden in Tanzania. In cijfers valt dat niet terug te zien, want er wordt niet getest. Huwelijken, begrafenissen en andere sociale evenementen gaan onverminderd door. „De situatie is verschrikkelijk”, zegt de dokter. „Ik weet van collega’s dat er soms rijen coronapatiënten voor ziekenhuizen staan. Als een van mijn patiënten aan corona sterft, mag ik dat niet als doodsoorzaak opgeven.”

Zo overleed er vorige week in Namanga een oude man officieel aan suikerziekte, in werkelijkheid stikte hij door luchtgebrek.

Toen de struisvogelpolitiek van Magufuli’s regering corona niet uit de wereld leek te helpen, draaide de president een beetje bij, maar hij begon niet zoals alle buurlanden een rigoureuze campagne. Hij weigerde bijvoorbeeld vaccins te importeren en tot vlak voor zijn dood bleef Magufuli zijn onderdanen aanraden een stoombad te nemen. „Het inademen van stoom is een wetenschappelijke behandeling. Omdat het coronavirus uit vet bestaat zal het smelten door de hoge temperatuur.”

Rijke Tanzanianen begonnen met plannen om vaccins illegaal te importeren

Tanzaniaanse journalisten, juristen en vooral geestelijken geloofden Magufuli’s fabels toen al lang niet meer. Steeds luider uitten vooral katholieke leiders de afgelopen weken hun kritiek en onthulden dat er een opvallend hoog aantal begrafenissen had plaatsgevonden. Tegen de heersende angst in begonnen ze van de kansel hun volgelingen te adviseren hoe corona te bestrijden. De Amerikaanse ambassade in de commerciële hoofdstad Dar es Salaam begon onlangs met het vaccineren van zijn eigen personeel. Rijke Tanzanianen begonnen met plannen om vaccins illegaal te importeren.

Drastische lockdowns in Afrika

Op Tanzania en Madagaskar na hebben Afrikaanse landen drastisch opgetreden tegen corona. In het bijzonder in Rwanda en Oeganda maar ook Kenia zijn strenge maatregelen afgekondigd. Toen de Oegandese president Museveni een paar maanden geleden op officieel bezoek naar Tanzania was, belde hij eerst Magufuli of hij er geen bezwaar tegen had dat de Oegandese delegatie mondkapjes zou dragen. Waarop Magufuli sneerde: „Al kom je met dekens.”

Tanzania bleef ontkennen, zelfs toen Magufuli twee weken geleden plots van de radar verdween, gaf de regering verklaringen uit dat hij „een drukke agenda had”.

Lees ook: De grootste corona-ontkenner van Afrika is verdwenen

Magufuli had problemen met zijn hart dat vermoedelijk het coronavirus niet aan kon, hoewel ook zijn doodsoorzaak officieel onbekend zal blijven. Toch is Tanzania geen bananenrepubliek, zoals het kleine Burundi. Daar overleed vorig jaar in grote geheimzinnigheid president Pierre Nkurunziza aan corona, hoewel ook de Burundese regering ontkende dat het virus in het land bestond. Tanzania heeft een goed opgeleid ambtenarenapparaat en groeiende middenklasse. „Maar onder Magufuli is iedereen bang geworden zich te uiten”, vertelt een buitenlandse arts, werkzaam in Dar es Salaam. „Je spreekt je vader niet tegen, niet je stamhoofd, ook al is hij een dronkenlap. Laat staan dat je de president bekritiseert.”

Zijn bijnaam was bulldozer

De populistische, eigengereide dictator had de bijnaam „bulldozer”. De onvermurwbare president walste over al zijn critici heen en voerde eigenhandig zijn beleid door. Onverwachts verscheen hij ’s ochtends vroeg op een ministerie en liet alle ambtenaren die te laat kwamen hun spullen pakken.

Toen hij in 2015 voor het eerst werd gekozen leek hij de president die Tanzania nodig had. Onder zijn voorganger Jakaya Kikwete was het land in de greep geraakt van corruptie kartels. Zijn strijd tegen corruptie maakte hem aanvankelijk populair. Hij refereerde aan zijn eenvoudige jeugd toen de in 1959 geboren Magufuli de geiten van zijn vader moest hoeden.

De eerste reacties donderdagochtend van Tanzanianen refereren dan ook aan zijn verdiensten, zoals de aanleg van wegen en zijn corruptiebestrijding.

Magufuli wordt opgevolgd door zijn vicepresident Samia Suluku, die de eerste vrouwelijke president van het land wordt. „Het wordt politiek moeilijk voor haar nu een radicale omslag te maken door actief Covid-19 te gaan bestrijden”, zegt de dokter in Namanga. Eerst moet het land worden ontdaan van door Magufuli benoemde jaknikkers op het Ministerie van Gezondheid die adviseerden om corona met een stoombad te bestrijden. Na de dood van Nkurunziza in Burundi begon Burundi met een actieve campagne tegen het virus.

Lees ook: In ‘coronavrij’ Tanzania ben je welkom als toerist