De Olympische Spelen in Tokio gaan door, in een stad vol regels en verboden

Enige twijfel was niet te horen in de stem van Thomas Bach toen hij vorige week sprak tijdens de officiële, online vergadering van het Internationaal Olympisch Comité (IOC). De Olympische Spelen die oorspronkelijk in 2020 waren gepland in Tokio, gaan komende zomer, met een jaar vertraging, gewoon door. Dat geldt ook voor de Paralympische Spelen, kort daarna. De show gaat door, coronapandemie of niet. Met of zonder toeschouwers. En of de Japanse bevolking er nou blij mee is of niet. „De vraag is niet of de Spelen doorgaan, maar hoe ze worden gehouden.”

Bach zelf werd vorige week, zonder tegenkandidaat, opnieuw voor vier jaar herkozen tijdens deze 137ste Sessie, zoals de algemene vergadering van het IOC wordt genoemd. Hij wees er onder meer op dat sinds september vorig jaar wereldwijd zo’n 270 grote internationale sportevenementen zijn gehouden, waaronder wereldkampioenschappen, waaraan in totaal 30.000 sporters meededen. „Geen een van die evenementen is een virus-verspreider geworden”, stelt Bach.

Overigens staat inmiddels vast dat na de EK indoor atletiek in Polen, ruim twee weken geleden, de nodige besmettingen zijn gemeld. Zo staat de teller bij de Nederlandse ploeg op acht.

Lees ook: Een jaar vol onzekerheid – wat doet dat met een topsporter?

Ondanks de vastberadenheid van de Duitse IOC-voorzitter staat één ding vast: als de openingsceremonie inderdaad wordt gehouden op 23 juli, dan zal het evenement nauwelijks lijken op de internationale sportfeesten die de wereld sinds 1896 kent. De actuele draaiboeken van het IOC geven inzicht in wat sporters, begeleiders, officials, sponsors, toeschouwers en de media in de zomer te wachten staat. In het kort: weinig tot geen bewegingsvrijheid, en heel veel testen.

1 Hoe is de situatie in Japan?

Japan telde afgelopen zondag 989 nieuwe besmettingen, waarvan 239 in Tokio. In Tokio en omliggende regio’s geldt sinds 7 januari de noodtoestand. Die is verschillende keren verlengd en loopt nu tot 21 maart. Het land is begonnen met het vaccineren van 4,8 miljoen zorgmedewerkers en burgers ouder dan 65 jaar. Half april zouden 36 miljoen Japanners moeten zijn gevaccineerd. Premier Yoshihide Suga heeft gezegd dat de gehele bevolking van 126 miljoen in de eerste helft van dit jaar moet zijn ingeënt. De hoop is dat het de bevolking voldoende geruststelt om de Spelen veilig door te kunnen laten gaan.

2 Hoe gaan de Spelen eruitzien voor de sporters?

Het IOC gaat nog steeds uit van de komst van zo’n 11.000 sporters, zoals bij elke Zomerspelen. Wel zal hun bewegingsvrijheid ernstig worden beperkt. Deelnemers moeten veertien dagen voor vertrek naar Tokio op een app van de Japanse organisatie beginnen met het dagelijks bijhouden van de eigen gezondheidsgegevens, zoals lichaamstemperatuur, en ze moeten 72 uur voor vertrek naar Tokio én direct na aankomst een coronatest ondergaan. Vooraf moeten ze voor veertien dagen in een persoonlijk ‘Activity Plan’ exact aangeven wat hun plannen zijn: waar ze naartoe zullen gaan, met wie ze contact zullen hebben. Ook moeten ze vooraf een lijst indienen van alle personen met wie ze verwachten ‘in nauw contact’ te zullen staan in Japan, zoals coaches, fysiotherapeuten, ploeggenoten en kamergenoten. Veel keuze voor activiteiten is er niet: alleen olympische locaties en trainingscentra zijn toegestaan, en reizen mag alleen via het olympische vervoerssysteem. Even de stad in is er dus niet bij, laat staan buiten de deur eten, winkelen of een toeristische plek bezoeken. Sporters worden tenminste elke vier dagen getest en hun temperatuur wordt gemeten bij elke nieuwe entree in een olympische accommodatie. De verwachting is dat die frequentie wordt verhoogd vanwege de opkomst van varianten die zich sneller verspreiden. Verder moeten ze zich vanzelfsprekend houden aan de bekende coronaregels: afstand houden van anderen (twee meter), een mondkapje dragen buiten trainen en wedstrijden. Verder is zingen en schreeuwen niet toegestaan. Ploeggenoten mogen alleen worden aangemoedigd met applaus.

3 Lang niet alle sporters zullen zijn gevaccineerd tegen Covid-19 op het moment dat de Spelen beginnen. Leidt dat niet tot een ongelijk speelveld voor de sporters?

Dat is nu al het geval, omdat sporters die nog niet zijn ingeënt minder kans hebben om te trainen of zelfs te reizen naar locaties waar olympische kwalificatietoernooien worden gehouden. In verschillende westerse landen geldt de regel dat sporters niet voor in de rij worden gezet omdat eerst ouderen, mensen met verhoogde gezondheidsrisico’s en hulpverleners aan de beurt zijn. Toch zijn er ook landen waarin sporters wél voorrang krijgen. Onder meer Litouwen, Israël, Servië, Hongarije en Mexico geven olympische en paralympische sporters voorrang. In andere landen, waaronder de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk én Nederland, is vermoedelijk de hele bevolking op tijd gevaccineerd, dus voordat de Spelen beginnen. Sporters uit andere van de 206 aangesloten landen zullen nog niet gevaccineerd zijn. Het IOC heeft altijd gesteld dat alle sporters welkom zijn op de Spelen, gevaccineerd of niet.

4 Het Chinese Olympisch Comité heeft aangeboden alle sporters te vaccineren die naar de Zomerspelen in Tokio of de Winterspelen in Beijing (2022) willen. Wat betekent dat voor de sporters?

Het IOC steunt dat initiatief, maar stelt wel dat het alleen geldt voor sporters uit landen die de Chinese vaccins Sinovac en Sinopharm hebben goedgekeurd. In westerse landen is dat nog niet gebeurd, maar ook niet in Japan. De vaccins zijn goedgekeurd in zo’n 25 landen, waaronder Argentinië, Brazilië, Chili, Mexico, Pakistan, Indonesië, Turkije en Hongarije.

5 Zullen er toeschouwers aanwezig zijn in de stadions?

Officieel hebben de Japanse autoriteiten nog geen besluit genomen, maar de stadions zullen zeker niet vol zitten. Eind deze maand wordt een besluit verwacht, maar vorige week lekte al uit dat de kans klein is dat buitenlandse toeschouwers zullen worden toegelaten tot de Spelen in Tokio. Onder de Japanse bevolking, in meerderheid toch al geen voorstander van het doorgaan van de Olympische Zomerspelen dit jaar, heerst grote angst dat de pandemie zal opleven als buitenlandse bezoekers naar hun land komen. De Japanse organisatoren zouden nu overwegen de olympische stadions tot maximaal 50 procent van de toeschouwerscapaciteit te vullen, als de situatie dat toelaat. En alleen met Japanse toeschouwers.

6 Waar moeten officials van sportbonden en journalisten zich aan houden in Tokio?

Grosso modo gelden volgens het draaiboek voor de pers en dat voor officials dezelfde beperkingen als voor sporters, zeker waar het gaat om coronatesten. Zij worden net als sporters en coaches geacht hun eigen gezondheidstoestand op een app bij te houden voor de organisatie. En ook zij moeten vooraf voor veertien dagen opgeven wat zij van plan zijn te gaan doen en wie zij denken te ontmoeten. Per evenement, en in het centrale perscentrum, zal ongeveer 50 procent minder ruimte zijn voor journalisten, om voldoende onderlinge afstand te kunnen garanderen.

Ook officials, reporters en fotografen moeten zich beperken tot de ‘olympische bubbel’. Dat wil zeggen dat zij alleen in hun hotel kunnen verblijven, uitsluitend met het olympische transportsysteem mogen reizen, en alleen naar locaties waar olympische wedstrijden of persconferenties worden gehouden. De stad in, naar een gym, restaurant, bar, of een toeristische plek, is er dus niet bij. Dat geldt ook voor het maken van reportages buiten de olympische accommodaties.

7 Krijgen buitenlandse toeschouwers hun geld terug nu ze waarschijnlijk niet welkom zijn?

Verscheidene leden van het IOC riepen de organisatie vorige week op duidelijk aan te geven dat fans en familieleden van sporters die vanwege de pandemie niet naar Tokio mogen komen, hun geld voor tickets en accommodatie terug zullen krijgen. Wereldwijd zijn 5,8 miljoen toegangskaarten voor de Spelen verkocht. Aangezien het IOC nog niet officieel heeft aangegeven of buitenlandse fans welkom zijn, zijn er ook nog geen regels opgesteld voor het vergoeden van de kosten voor tickets en hotelkamers. Op 25 maart wordt daarover een officieel standpunt van de organisatie verwacht.