Binnenkort bij de supermarkt of drogisterij: de zelftest. En dan?

De zelfsneltest voor corona heeft hitpotentie. In Duitsland begonnen de supermarkten Aldi en Lidl zaterdag met de verkoop van zelftests voor een kleine 5 euro per stuk. Bij Aldi stonden klanten in de rij, bij Lidl was de webwinkel tijdelijk niet bereikbaar door de grote vraag naar de zelftesten.

In Nederland kunnen consumenten vanaf april zelftesten kopen bij supermarkten, drogisterijen en apotheken, kondigde minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) vrijdag aan. Met deze vorm van preventief testen, zo zei de Jonge, „kunnen we het virus de pas afsnijden”.

1 Wat is het doel van de zelftests?

De zelftesten zijn vooral bedoeld voor mensen zonder klachten die misschien toch besmet zijn. Als dat inderdaad zo blijkt te zijn, kunnen ze in thuisisolatie gaan. Met de snelle zelftest kunnen mensen veiliger naar werk of school, is het idee. Ze zijn niet bedoeld als instrument om bijvoorbeeld weer evenementen te kunnen organiseren.

Lees ook: Vrijheid: een negatieve test of een vaccinatie

Sneltests helpen om testen laagdrempeliger te maken, zegt viroloog Janko van Beek, onderzoeker aan het Erasmus MC. „Stel dat iemand zonder klachten een melding krijgt van de CoronaMelder-app. Misschien dat zo iemand normaal gesproken niet naar een GGD-teststraat zou zijn gegaan, en nu denkt: ik doe even een zelftest. Maar het zou jammer zijn als mensen mét klachten een zelftest doen in plaats van zich laten te testen.”

2 Hoe werken ze?

De test is de consumentenversie van de professionele sneltesten die naast de PCR-testen gebruikt worden in de teststraten. Waar PCR-testen het genetisch materiaal van het coronavirus in de slijmvliezen van neus en keel detecteren, reageren de sneltesten op de zogeheten antigenen, bepaalde eiwitten aan de buitenkant van het virus.

Voor de test draai je een wattenstaafje een aantal malen krachtig rond in de neus. Je stopt het staafje in een flesje met een speciale vloeistof en schudt het goed. Vervolgens druppel je wat van de vloeistof op een teststrook en wacht vijftien tot dertig minuten. Als er – net als bij een zwangerschapstest – een streepje verschijnt, dan test je positief. Voor de zelftest is het wattenstaafje flink ingekort, omdat dit prettiger aanvoelt in de neus.

3 Hoe betrouwbaar zijn ze?

„Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat antigeensneltesten een goede betrouwbaarheid hebben”, meldt het ministerie van Volksgezondheid. Het gaat daarbij om een studie die eind februari is gepubliceerd door onder anderen viroloog Jan Kluytmans, lid van het Outbreak Management Team. „De testen scoren inderdaad goed op specificiteit, maar minder op sensitiviteit”, zegt Van Beek, die veel onderzoek heeft gedaan naar sneltesten. Anders gezegd: de testen slaan maar zelden uit bij een ander virus dan dit coronavirus, maar missen nog weleens een besmetting – zeker als mensen niet veel virusdeeltjes in de neus hebben.

In vergelijking met de PCR-testen missen de antigeentesten soms wel een op de drie besmettingen, blijkt uit een evaluatie van het RIVM in februari. „De betrouwbaarheid hangt ook af van het gebruik. Als je bijvoorbeeld het staafje niet echt goed ronddraait in je neus, werkt de test minder goed”, vertelt Van Beek. „Het streepje op de teststrook is soms ook vaag en dan kan het aflezen van een test lastig zijn.”

4 Wie gaan de zelftests produceren?

De fabrikanten die nu de professionele antigeen-sneltesten maken. De zelftest geldt als een medisch hulpmiddel, waarvoor fabrikanten in principe een zogeheten CE-keurmerk moeten hebben. Omdat dit keurmerk voor zelftesten nog niet bestaat, kunnen fabrikanten bij het ministerie van VWS een tijdelijke ontheffing aanvragen. Daarbij moeten ze tal van documenten aanleveren, waaronder studies waaruit blijkt dat de testen goed werken. Dit kan binnen enkele weken geregeld zijn. Op zondagmiddag hadden zich volgens VWS nog geen fabrikanten aangemeld voor de regeling die op 3 maart is opengesteld.