Belastingdienst begon al vóór ontdekking Bulgarenfraude met fraudejacht

De harde fraudeaanpak van de Belastingdienst die uiteindelijk tot de Toeslagenaffaire leidde, begon jaren eerder dan tot nu toe bekend was. Dat blijkt uit vertrouwelijke documenten van de dienst die RTL Nieuws vrijdag heeft gepubliceerd. Tot nu toe werd aangenomen dat de affaire voortvloeide uit een aangescherpte fraudeaanpak na het bekend worden van de ‘Bulgarenfraude’ in 2013. Uit de nieuwe documenten blijkt echter dat de dienst al in 2006 werkinstructies aan ambtenaren uitstuurde om vermoedelijke fraudegevallen „afwijkend” te behandelen. Deze mensen en gastouderbureaus hadden hun toeslagaanvraag expres of per ongeluk verkeerd ingevuld. Deze mensen kregen de stempel van fraudeur en kwamen op een „uitsluitlijst”, waarna de toeslagen werden stopgezet.

Van die stempel kwamen mensen en bureaus die recht hadden op toeslag moeilijk af. In documenten uit 2007 werd gesproken over „automatisch continueren van de afwijkende behandeling”. Mensen die op de lijst werden gezet, werden daar zelf niet van op de hoogte gesteld; daarom konden ze zichzelf ook niet verweren tegen de bestempeling als fraudeur.

Eerder bleek al dat mensen bij kleine fouten in het invullen van de aanvraag of het opsturen van documenten als toets achteraf als fraudeur werden bestempeld. Deze instructies golden voor de hele afdeling Toeslagen binnen de Belastingdienst en raakten daardoor vermoedelijk ook mensen die recht hadden op een andere toeslag dan die voor de kinderopvang, zoals voor het betalen van de zorgverzekering of de huur. Werkinstructies van de Belastingdienst waren veelal niet juridisch getoetst en overtraden mogelijk wetten en regels waaraan ambtenaren zich dienen te houden, omschreven in het Handboek Toeslagen.

Bulgaarse bendes

Tot nu toe werd gedacht dat de harde aanpak van de Belastingdienst voortvloeide uit het aan het licht komen van de ‘Bulgarenfraude’ in 2013. Daarbij inden Bulgaarse bendes op grote schaal zorg- en huurtoeslag met Nederlandse nepadressen. De Tweede Kamer riep vanwege de fraude op tot hardere aanpak van toeslagenfraudeurs door de Belastingdienst. De roep om harder ingrijpen droeg bij aan het ontstaan van de Toeslagenaffaire, waarbij tienduizenden ouders onterecht als fraudeur werden bestempeld en diep in de schulden raakten door toedoen van de fiscus. Verschillende bewindspersonen misten in de jaren daarna signalen over de (ernst van de) Toeslagenaffaire.

De Tweede Kamer verhoorde eind vorig jaar verschillende toenmalige bewindspersonen en topambtenaren van de ministeries van Financiën en Sociale Zaken over de affaire, evenals Mark Rutte (VVD). Hij werd in 2013 als premier voorzitter van de ministeriële commissie fraudeaanpak. Volgens Rutte is het mogelijk dat de fraudejacht aangezet door de Tweede Kamer vanwege de Bulgarenfraude ervoor gezorgd heeft dat ambtenaren te streng optraden. Oud-directeur Toeslagen Gerard Blankestijn stelde in zijn verhoor dat de druk om de Bulgarenfraude aan te pakken „mega” was vanuit „media en politiek”. „Wij waren het domme onderdeel van de dienst die dit had laten gebeuren.”