De nieuwe Klaver is een bewuste creatie, van hemzelf en van zijn naaste medewerkers

Paul Rosenmöller, fractievoorzitter in de Eerste Kamer, speelt premier Rutte. De Tweede Kamerleden Paul Smeulders en Corinne Ellemeet doen CDA-leider Wopke Hoekstra en D66-lijsttrekker Sigrid Kaag na. En Rutger Groot Wassink, wethouder te Amsterdam, heeft een goede Geert Wilders in huis.

Al weken geleden, begin februari, oefende GroenLinks-leider Jesse Klaver de lijsttrekkersdebatten die eraan zouden komen in de verkiezingscampagne. De opzet van de televisiedebatten waren nog niet bekend, maar Klaver wilde gewoon in de stemming komen. Er werd fel gedebatteerd, maar de eerste repetitie moest vooral ook ontspannen zijn.

De echte voorbereiding op de debatten en de vele mediaoptredens deze weken – Klaver doet die met zijn belangrijkste adviseurs – is aanzienlijk korter van tevoren, meestal maar een dag. Afgelopen zaterdagmiddag zat het vaste campagneteam van vijf mensen bij elkaar om zowel Klavers interview in Buitenhof zondagmiddag als het RTL-debat zondagavond intensief door te spreken. Welk punt wil hij maken? Wat moet hij weten van de tegenstanders die hij wil aanvallen? En – belangrijk voor de modebewuste Klaver: wat trekt hij aan?

Bij dat eerste grote televisiedebat moet het volgers van GroenLinks zijn opgevallen: Klavers toon is anders. Bij RTL zei hij het zelf een paar keer, rustig uitgesproken: „We moeten nu niet harder gaan praten tegen elkaar, maar beter naar elkaar gaan luisteren.”

Minder ronkend

Er staat een andere Klaver dan vier jaar geleden toen hij voor het eerst lijsttrekker van zijn partij was, toen 30 jaar oud. In 2017 cultiveerde hij het Haags clichéstempel dat op hem was gedrukt: the new kid on the block. Ja, hij kwam net kijken (hij was in 2015 partijleider geworden) en zou Den Haag eens even gaan veranderen. De mouwen opgestroopt, felle retoriek, vlammende toespraken. Toen sprak hij wél met stemverheffing.

Nu spreekt hij zachter, speecht minder ronkend. Klaver wil redelijker overkomen, constructiever. „We moeten samenwerken”, zegt hij geregeld. De nieuwe Klaver is een bewuste creatie, van hemzelf en van zijn naaste medewerkers. Dat ‘campagneteam’ van GroenLinks is niet veranderd. De vier belangrijkste adviseurs van Klaver zijn nog altijd: campagneleider Wijnand Duyvendak, ‘chef staf’ Christel Kohlmann, woordvoerder Diederik ten Cate en financieel woordvoerder van de fractie Bart Snels. Met alle vier heeft Klaver een oude, hechte band. Hij vertrouwt ze blind en accepteert hun kritiek – al neemt hij die lang niet altijd over.

Duyvendak (1957) is al sinds 2013 de ‘permanente campagneleider’ bij GroenLinks – hij volgde Klaver op die in 2012 de campagne voor de verloren Tweede Kamerverkiezingen dat jaar had geleid. Klaver had voormalig Kamerlid Duyvendak in 2008 leren kennen op een klimaatconferentie in het Poolse Poznan – Klaver was toen voorzitter van jongerenafdeling Dwars. Bij Kohlmann (1971) liep Klaver in 2006 stage in de Tweede Kamer – zij was toen fractiemedewerker. Met de iets jongere Ten Cate (1989) zat Klaver een jaar in het bestuur van Dwars. Bart Snels (1966) is al sinds de jaren negentig actief voor de partij (onder meer als directeur van het wetenschappelijk bureau). Klaver haalde hem in 2015 terug naar de fractie als politiek adviseur en speechschrijver. Snels kreeg in 2017 een top 10-plek op de kandidatenlijst en schreef dit jaar mee aan het verkiezingsprogramma.

Kenners van het team rondom Klaver weten dat de interne debatten er feller zijn dan vier jaar geleden. Ten Cate zit er ideologisch in, oppert radicale ideeën. Snels en Kohlmann hameren erop dat die politiek haalbaar moeten zijn – en betaalbaar. Duyvendak bekijkt de kwesties vooral met electorale blik.

Klaver laat de discussie zo veel mogelijk uit de hand lopen, wil graag de extremen horen, en hakt dan uiteindelijk de knoop door over wat hij in een interview wil brengen of bij een debat als strijdpunt neemt. Hij maakt zelf de keuze voor z’n outfit: klassiek pak (al dan niet met das) of modieuze coltrui.

Dubbele doelstelling

De nieuwe constructieve opstelling van Klaver komt voort uit de frustratie dat rechts er steeds in slaagt links uit elkaar te spelen. In 2012, toen GroenLinks zelf geen rol van betekenis speelde, ging Rutte met de PvdA van Diederik Samsom in zee. Vier jaar geleden haakte Klaver af in de formatiebesprekingen. Hij voelde zich in de steek gelaten door D66, die voor het rechtse ‘motorblok’ had gekozen, met VVD en CDA.

Dit keer wil Klaver een sterk links motorblok creëren, waar VVD en CDA op 18 maart niet omheen kunnen. Met zijn campagneteam formuleerde hij een dubbele doelstelling: de beste uitslag ooit bereiken (van de huidige 14 naar minimaal 20 zetels) en meeregeren. Naast het campagneteam beschikt GroenLinks over een ‘formatieteam’. Onder leiding van de nummer twee op de kandidatenlijst, Corinne Ellemeet, bereidt de partij zich nu al gedetailleerd voor op de komende onderhandelingen.

Dat Klavers aanzoek tot een stembusakkoord met D66 en PvdA publiekelijk werd afgewezen, beschouwt de GroenLinks-campagne niet als een pijnlijk blauwtje. De achterban, heeft Duyvendak getoetst, ziet graag een progressief pact om regeringsmacht te krijgen.