Hooguit één keer per dag wat brood

Veel zal de rest van de wereld er niet van merken als de hulpkraan voor Jemen half wordt dichtgedraaid. Maar voor een groot deel van de bevolking van het al ruim zes jaar door oorlog geteisterde land is het een zaak van leven of dood. De afgelopen maanden kregen zij al minder dan ze nodig hadden. „Door gebrek aan fondsen brengen we nu in plaats van maandelijks in veel gebieden nog maar elke twee maanden voedselhulp”, vertelt Annabel Symington, hoofd voorlichting van het Wereldvoedselprogramma van de VN (WFP) voor Jemen, aan de telefoon.

Deze week werd de afnemende bereidheid in de buidel te tasten voor Jemen, ondanks een dreigende massale hongersnood, pijnlijk duidelijk. Op een internationale donorconferentie werd voor 1,7 miljard dollar aan fondsen toegezegd, nog niet de helft van de volgens de 3,85 miljard dollar die volgens de VN nodig zijn. Ook een traditioneel gulle donor als de Britse regering halveerde het budget voor Jemen plotseling. Nederland geeft dit jaar alles bijeen voor 18 miljoen euro, twee miljoen minder dan in 2019.

Intussen breidt de honger zich uit over het land, al hebben de VN nog geen nationale hongersnood uitgeroepen. Daarvoor is volgens de definitie vereist dat zeker twintig procent van alle huishoudens onder extreme voedseltekorten lijdt en 30 procent van de bevolking met acute ondervoeding kampt. Elke dag overlijden er dan minimaal twee op de 10.000 mensen aan honger. Dat is in Jemen nog net niet het geval.

De VN hanteren een schaal van vijf fasen, waarbij de vijfde fase de meest acute is. Zo’n 50.000 Jemenieten, verspreid over elf districten, telt deze groep. Zij hoeven nog maar op hooguit één maaltijd per dag te rekenen, hoofdzakelijk bestaande uit wat brood en rijst, en vaak lukt ook dat niet. Velen van hen zullen de komende maanden naar verwachting de hongerdood sterven.

Eén stap van de hongersnood af

Vlak daaronder, in fase vier, zit een veel grotere groep van vijf miljoen mensen. „Zij staan maar één stap van de hongersnood af”, aldus Symington. „Noodgedwongen slaan zij regelmatig maaltijden over, bij voorbeeld volwassenen die hun kinderen zo iets meer kunnen laten eten. Ook zij eten vooral brood en een beetje rijst maar vrijwel geen proteïnen en heel weinig verse groenten en fruit. De tekorten in hun dieet leiden tot ernstige ondervoeding. Deze groep ziet zich genoopt zijn laatste bezittingen te verkopen voor wat voedsel en raakt vaak in de schulden.”

Nog eens elf miljoen Jemenieten zitten in fase 3 en hebben ook nog hulp nodig. Zij eten al minder dan vroeger en minder gevarieerd dan vroeger en ondervoeding kan zich ook bij hen voordoen. Symington herinnert zich een bezoek aan een ontheemdenkamp bij de zuidelijke stad Aden, waar de toestand over het algemeen wat minder acuut is dan in de noordelijke gebieden in handen van de Houthi’s. „Een vrouw die ik al eerder bezocht had vertelde me begin vorig jaar dat ze vroeger bonen en brood bij het ontbijt aten en rijst en groente bij het avondeten. Vorig jaar hadden ze niet altijd twee maaltijden per dag meer en die bestonden vooral uit brood en rijst. Ze maakte zich zorgen over haar zoontje van twee, die al eens wegens ondervoeding was behandeld. Hij zag er ondanks zijn donkere huidskleur blond uit, wat je kunt krijgen als gevolg van ondervoeding. Ik wil ze binnenkort weer bezoeken maar vrees dat hun toestand alleen maar achteruit zal zijn gegaan.”

Mensen in fase 2 (8,6 miljoen mensen) en fase 1 (5,6 miljoen) kunnen toe met weinig of geen voedselhulp.

Kinderen horen tot de kwetsbaarsten in Jemen. Unicef waarschuwt dat bijna de helft van de kinderen onder de vijf jaar oud acuut ondervoed is, in totaal zo’n 2,3 miljoen kinderen. Zonder hulp dreigen 400.000 van hen spoedig te sterven. „Ondervoeding bij kinderen zorgt voor permanente schade aan hun lichamelijke en cognitieve groei”, aldus Symington. „Zo dreigt een generatie verloren te gaan, die zijn potentieel nooit kan vervullen, terwijl Jemen dat zo hard nodig heeft.”