Op ramkoers met Denk, charmant radicaal met Bij1

Vergeet even de karikaturen. Dat Denk een partij voor Erdogan-aanhangers zou zijn. Dat Bij1 zich alleen bekommert om ‘mensen van kleur’. In hun verkiezingsprogramma’s presenteren beide partijen zich, op een uitgebreid aantal beleidsterreinen, namelijk als partijen voor álle Nederlanders.

De strijd tegen racisme en ongelijkwaardigheid is een hoofdthema voor beide partijen. Beide hanteren ook een intersectionele visie (dus met oog voor de interactie van verschillende vormen van achterstelling), willen een hardere aanpak van racisme en discriminatie, excuses voor het slavernijverleden, dekolonisatie van de publieke ruimte en Keti Koti als nationale feestdag.

De verschillen zijn veelzeggend. Denk ligt op ramkoers met voorstellen voor de strafbaarstelling van hate speech, de inzet van „racistenlokkers” bij de politie, een „racismedetector” op sociale media, „loksollicitaties” bij bedrijven, en, misschien het meest verontrustend, een „racismeregister”. Wie daarin terechtkomt, krijgt geen baan meer bij de overheid.

Bij1 is wat milder en concentreert zich vooral op juridische definities van „racisme, anti-zwart racisme, antisemitisme, anti-Aziatisch racisme, moslimhaat en haat tegen Roma en Sinti”. Je zou kunnen zeggen dat racisme gewoon racisme is. Misschien ligt dat volgens Bij1 anders, maar een reden voor het discrimineren tussen verschillende vormen van racisme wordt niet gegeven.

Sympathiek aan Bij1 is de nadruk op de rechten van lhbtqi+’ers en de gelijkwaardige behandeling van mensen met een beperking.

De partijprogramma’s roepen veel vragen op. Zowel Denk als Bij1 wil afrekenen met islamofobie. We lezen alleen niet hoe de vermeende fobie zich verhoudt tot niet-fobische religiekritiek en de vrijheid van meningsuiting. En het dekoloniseren van straten vernoemd naar foute jongens uit de Gouden Eeuw: beseffen de partijen dat er tien-, misschien wel honderdduizenden Nederlanders in dergelijke straten wonen? En wat een immense administratieve operatie dat dan dus wordt?

Veelzeggend: democraties

Denk, begonnen als PvdA-afsplitsing, hanteert een vrij klassieke sociaal-democratische visie op zorg, onderwijs, huisvesting en economie. De teksten in Denk anders blinken nogal eens uit in Haagse vaagheid („De inzet van Denk in het buitenlandbeleid is er in het bijzonder op gericht dat er inzet komt op de blinde vlekken van de Westerse samenleving”), met hier en daar wat populistisch gekraai („Denk is de enige echte autopartij van Nederland!”). Waar het op klimaatbeleid aankomt, lezen we: „Denk wil niet horen bij de klimaatontkenners die hun kop in het zand steken. Maar ook niet bij de klimaatdrammers die onnodige paniek zaaien.” Genuanceerd? Misschien toch eerder een blijk van ideeënarmoede.

De maatschappijvisie van Bij1 is radicaler. Het programma Allemaal anders maar toch gelijkwaardig laat zich lezen als een anti-imperialistisch, antikapitalistisch pamflet (waarin, tot mijn verbazing, het identiteitspolitieke proza redelijk beperkt blijft). De vrije markt is volgens Bij1 een „dictatuur die werkende mensen uitbuit”. Bij1 pleit voor democratie op de werkvloer en eerlijkere verdeling van winsten: de jaren zeventig all over again. Het spelfoutje in „democraties” in een kop is wat dat betreft veelzeggend. De financiële haalbaarheid van de plannen is lachwekkend, de communistische onteigeningsvoornemens zijn ronduit verachtelijk, en toch is het ergens ook charmant, dit radicalisme. Kom er nog maar eens om, politici die het écht helemaal anders willen doen.