‘Soms ben ik geschokt als mensen niet denken zoals ik’

De een werkt bij een grote bank, de ander bij een marketingbureau, een derde bij het Erasmus MC. Sommigen denken langzamerhand over het kopen van een huis. Studeren doen ze allemaal nog, de zes Rotterdamse jongeren (tussen de 18 en 26 jaar oud) die met NRC praten over de politiek, sociale media, racisme en geld.

Ze zijn zich ervan bewust dat ze, hoewel ze op sommige vlakken dezelfde mening delen, tot verschillende bevolkingsgroepen behoren. Ze zijn niet bang om deze verschillen – voorzichtig – aan te kaarten. Hoewel ze elkaar niet kennen, spreken ze openhartig over hun ervaringen met homofobie, armoede en psychische pijn. Over hun twijfels over de toekomst, en hoe ze hun idealen niet willen verliezen naarmate ze ouder worden – „zoals de politici”.

Johrick (18) vindt de verwachting dat je uit de kast moet komen raar. Serena (19): „Alsof ik aan mijn ouders zou gaan vertellen dat ik hetero ben?” Soms zoeken ze enigszins ongemakkelijk naar de juiste woorden om gevoelige maatschappelijke onderwerpen aan te snijden. Michiel (20) zegt dat hij in het Brabantse dorp waarin hij opgroeide met homofobie geconfronteerd werd en zich daar fel tegen verzette. Maar, zegt hij, als sommige vrienden in Rotterdam volgens hem door hun islamitisch geloof niet naar zijn huwelijk met een man willen komen, weet hij niet altijd hoe daarmee om te gaan. Hajar (19) antwoordt dat haat prediken op basis van geloof absurd is en zegt: „Sorry dat ik het je zeg, bro, maar dat zijn geen echte vrienden.”

In de laatste minuten van het tweeënhalf uur durende rondetafelgesprek bespreken ze hoe ze homofobie het beste kunnen aanpakken. Die momenten herinneren aan een eerdere uitspraak van Luanne (26): „Uiteindelijk moeten we het als maatschappij samen doen.”

Racisme en Black Lives Matter

„Je kunt niet ontkennen dat racisme bestaat, laten we daar beginnen.” Aan het woord is Hajar, zodra het gesprek begint. Vijf van de zes jongeren vinden racisme een belangrijk onderwerp.

Michiel: „En het afgelopen jaar toont dat het ook in Nederland er heel slecht aan toe gaat. Maar het is wel mooi om te zien dat er met Black Lives Matter een beweging aan het opkomen is, en dat er meer mensen zijn die vroeger vanaf de bank zouden toekijken, nu toch de straat zijn opgegaan. Of een zwart schermpje op Instagram hebben geplaatst.”

Romy (19): „Maar zijn ze ook bezig met het werkelijk ontmantelen van racisme? Dat weet ik niet.”

Hajar: „Ik vind het jammer dat mensen na het plaatsen van zwarte tegeltjes op Instagram daarna weer racistische dingen gingen zeggen. Tijdelijk iets doen is bijna pijnlijker dan toen ze niets deden.”

Black Lives Matter maakte discussies los bij het marketingbureau waar Johrick werkt. „Ik grapte dat ze met mij meteen het totaalpakket hebben, want ik ben én gekleurd, én ik val op mannen. Ze vroegen of ik me bezwaard voelde om daar te gaan werken. Ik zei: nee, maar iedereen hier is wit, dus ik kan me voorstellen dat anderen dat gevoel wel hebben.”

Michiel, die geneeskunde en filosofie studeert, zegt dat hij het lastig zou vinden om op een plek te werken met alleen witte mensen. „Ik denk meteen: de maatschappij is niet wit, waarom is dit bedrijf wit? In het ziekenhuis waar ik werk, zie ik een groot verschil tussen de artsen met wie ik werk en de patiëntenpopulatie. Ik zie witte artsen die Nederlanders met een migratieachtergrond behandelen, maar zodra de patiënt uit de deur is, hoor ik soms racistische opmerkingen.”

Serena: „Het lijkt alsof racisme in elke dimensie van je leven kruipt, bij elk instituut.” Ze doelt op de discriminatie op de woningmarkt, de arbeidsmarkt, op school, bij de Belastingdienst. „Op een bepaald moment raak je eraan gewend en pas je je aan.”

Romy: „Het moet ook wel, als je als persoon van kleur ergens wil komen.”
Hajar: „Mijn vader zei ooit: ‘Jij moet anderhalf keer harder je best doen dan je witte mattie.’”
Serena: „Mijn ouders zeiden dat ik niet brutaal mocht zijn,” bij haar zouden mensen anders reageren.

Hajar: „Mijn broer ging met een witte vriend naar de avondklokrellen kijken omdat hij nieuwsgierig was. Ik zei: ‘Bro, ben je dom?’”

Wat doet de politiek met racisme? Daar wordt bijna niet over gesproken, zeggen ze. Luanne merkt dat de politiek standpunten inneemt over onderwerpen als homogenezing, maar niet over Zwarte Piet of de slavernij. „En onze sorry komt ook niet,” zegt ze. Serena: „En toen kwam het racismedebat naar aanleiding van BLM. Racisme is zo’n groot probleem dat zo veel mensen raakt, en dan worden alle ervaringen over één kam geschoren, in één debat, die ene keer, en dan klaar?”

In het gesprek gebruiken ze veel Engelstalige woordjes – soms om iets te beklemtonen, soms omdat ze niet op de Nederlandse woorden kunnen komen. Niet ongebruikelijk voor hen die sociale media veel gebruiken.

Ik krijg geen steun van mijn ouders, alles wat ik koop moet ik gewoon zelf fixen

Johrick Wijma (18) werkende student

Sociale media en de politiek

„Soms ben ik geschokt als mensen niet denken zoals ik, want iedereen die ik op sociale media volg denkt zoals ik. Maar dat slaat nergens op,” zegt Serena. Sociale media spelen een grote rol in hun levens, merken ze. Maar door de algoritmes blijven ze steeds in dezelfde bubbels van gelijkgestemden, terwijl Nederland en de wereld breder zijn. Hajar zocht uit nieuwsgierigheid naar de standpunten van de PVV, die mensen met een dubbele nationaliteit het kiesrecht wil ontnemen: „Toen dacht ik: „Fakka, je ontneemt niet mijn stemrecht. Maar ze staan hoog in de peilingen. We denken dat het vaak oudere mensen zijn die op conservatieve partijen zoals SGP stemmen, maar er zijn ook veel jongeren die zo denken.”

Hoe beïnvloeden sociale media hun visie op de politiek?

Serena ging zich in politieke onderwerpen verdiepen door sociale media. „Eigenlijk wist ik voor de Black Lives Matter-beweging afgelopen zomer niets, ook niet over de Tweede Kamerverkiezingen. Toen ging ik beseffen dat het eigenlijk best belangrijk is en dat dit alles mij ook aangaat. Ik deed veel research.” Inmiddels heeft ze zich aangemeld om te helpen op een stembureau.

Romy: „De activisten die ik zag op sociale media, zoals van Kick Out Zwarte Piet of Asian raisins, hebben me getoond hoe je sociale media kunt gebruiken voor je politiek engagement.”

Hajar haalt haar nieuws voornamelijk van sociale media: „Twitter, Insta, het kan ook Snapchat zijn als je de juiste mensen volgt. En op Tik Tok: als je eenmaal een onderwerp hebt opgezocht, blijft het steeds terugkomen. De video’s zijn slechts tien seconden, maar als je die optelt, ben je al veel informatie rijker.”

Luanne benut veel verschillende kanalen: ze kijkt naar politieke debatten, naar de toespraken van Rutte, naar wat de partijen zeggen.

Michiel: „Ik probeer juist weg te blijven van sociale media als het gaat over politiek. Sociale media zijn namelijk nooit neutraal of onafhankelijk. Je ziet ook dat extreemrechts én extreemlinks een grote grip hebben op die platformen – en die twee splitsingen vind ik heel gevaarlijk. Op sociale media staan vaak reacties op nieuws dat al bestaat: het klopt niet dat de grote media bepaalde onderwerpen niet aansnijden.”

Hajar: „Maar kan het niet zijn dat doordat je je stem niet kan laten horen op grote nieuwsoutlets, je dat gaat doen via sociale media?”

Michiel: „Als iets belangrijk genoeg is, komt het via Reuters of AP de pers in. Als iets alleen via sociale media verspreid wordt, vraag ik me af in hoeverre het belangrijk of echt genoeg is.”

Hajar: „Maar het nieuws gaat ook door een filter van mediaredacties en zij zijn over het algemeen best wit.” Wat die redacties niet belangrijk vinden, vindt zij als jonge vrouw van kleur misschien wel belangrijk. „Voor mij is het best belangrijk om ook de stemmen te horen die niet worden gepubliceerd.”

Studieleningen en minimumloon

Michiel wil het hebben over de studieleningen. Dat er naar je studieschuld wordt gekeken als je een hypotheek wil krijgen, vindt hij absurd. Volgens hem weten politici niet hoe het is om te proberen te lenen als twintiger, omdat zij studiefinanciering kregen. Luanne: „Je krijgt met moeite een hypotheek, maar de huur die ik betaal? Daarmee kan ik makkelijk een hypotheek betalen.” De sociale ongelijkheid wordt hierdoor vergroot, stelt Michiel: mensen die niet hoeven te lenen, kunnen makkelijker een huis kopen en komen zo nog hoger op.

Johrick volgt geen fulltime hbo-studie, omdat hij niet wil lenen. „Ik ben hard aan het werk om voor mezelf een buffer te hebben. Ik krijg geen steun van mijn ouders, dus alles wat ik koop of wil moet ik zelf fixen.” Als hij fulltime zou studeren en op zichzelf wonen zonder baan, zou hij niet rond kunnen komen, zegt hij. Luanne: „Geen verbazing dat ze zeggen dat studenten een burn-out hebben.”

Ze zijn ook bezorgd over hoe laag het minimumloon voor jongeren is. Voor een achttienjarige die fulltime werkt is dat bruto 842,40 euro per maand. Hajar: „Pas op je eenentwintigste krijg je een normaal loon. Maar veel jongeren moeten vanaf hun achttiende al uit huis, moeten een zorgverzekering aansluiten en vaste lasten betalen. Je betaalt plots veel meer dan toen je zeventien was, maar je loon gaat er niet echt op vooruit.”

Michiel: „Als je ouders je niet kunnen helpen, word je gepusht om te gaan lenen.” Iedereen is het met Hajar eens, maar Luanne vraagt zich af hoeveel het minimumloon zou moeten zijn: „Want als dat stijgt, dan moeten andere lonen ook stijgen. Het kan niet dat iemand die bij AH werkt even veel verdient als iemand die bij een bank of instelling werkt.” Hajar stelt dat het verschil tussen 3,50 euro als startloon bij Albert Heijn en wat een chirurg verdient zo groot is, dat opschalen niet nodig is. Ze zijn het wel allemaal met elkaar eens dat je, als je fulltime werkt, met een minimumloon ten minste moet kunnen voldoen aan je basisbehoeften.

Romy Zhang (19)

Studeert Media en communicatie in Rotterdam, woont anderhalf jaar in Rotterdam.

Serena van den Boogerd (19)

Serena van den Boogerd, studeert Media en communicatie in Rotterdam.

Hajar el Maroudi (19)

Hajar el Maroudi, studeert fiscaal recht in Rotterdam.

Johrick Wijma (18)

Johrick Wijma, studeert op het Grafisch lyceum in Rotterdam, en werkt bij een marketingbureau.

Luanne Dors (26)

Luanne Dors, heeft een master strafrecht en doet een master accounting, Ze werkt als analist bij een grote bank.

Michiel van den Akker (20)

Michiel van den Akker, uit Dongen, studeert geneeskunde en filosofie, en werkt op een Covid-afdeling van het Erasmus MC.