Facebook blokkeert nieuwsartikelen in Australië

„Het is groot nieuws, maar je hebt er waarschijnlijk niet over gelezen op Facebook”, aldus de Australische kwaliteitskrant Sydney Morning Herald donderdag op haar website. De krant doelt op het nieuws dat Facebook sinds donderdag alle artikelen en video’s van Australische nieuwsuitgevers op het platform blokkeert. Ook Nederlandse gebruikers die bijvoorbeeld het artikel van de Sydney Morning Herald proberen te delen, krijgen een foutmelding.

Facebook heeft gekozen voor de nucleaire optie in een conflict dat door beleidsmakers over de hele wereld aandachtig wordt gevolgd: de Australische regering wil de scheve machtsverhouding op het internet tussen techbedrijven en uitgevers recht trekken door techgiganten te dwingen te betalen voor nieuwsartikelen die op hun platforms staan. Dinsdag nam het Australische Lagerhuis een wet aan die dat regelt. De wet wordt waarschijnlijk binnen een paar weken goedgekeurd door de Australische Eerste Kamer.

Canada en Verenigd Koninkrijk

Uitgevers over de hele wereld pleiten al jaren voor een vergoeding voor de nieuwsartikelen waar grote techbedrijven als Google en Facebook van profiteren. Europarlementariërs, maar ook beleidsmakers in Canada en het Verenigd Koninkrijk, hebben aangegeven delen van de Australische wet te willen overnemen.

Facebooks ingrijpende besluit moet dan ook worden gezien als schot voor de boeg van andere regeringen die vergelijkbare wetgeving overwegen, zegt hoogleraar mediastudies Mark Deuze, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. „Facebook wil duidelijk maken: jullie hebben ons meer nodig dan wij jullie nodig hebben. Het is het gedrag van een bedrijf dat zich machtiger waant dan nationale regeringen.”

De nieuwsblokkade leidde in Australië tot woedende reacties. „We laten ons niet intimideren door Big Tech”, aldus premier Scott Morrison. De premier schreef - ironisch genoeg in een reactie op Facebook - dat de techbedrijven „dan wel de wereld veranderen, maar dat betekent niet dat ze hem besturen.”

Human Rights Watch noemde het „gewetenloos” om „een heel land de toegang tot cruciale informatie te ontzeggen in het holst van de nacht”. Terwijl sociale netwerken bol staan van de medische misinformatie, begint Australië net deze week de bevolking grootschalig te vaccineren. Nepnieuws en complottheorieën worden niet geraakt door de blokkade van Facebook, dat net als in veel andere landen een belangrijke nieuwsbron is voor de bevolking. Uit het Digital News Report van de Oxford-universiteit blijkt dat bijna 40 procent van de Australiërs nieuws consumeert op Facebook.

Donderdag bleek bovendien dat ook de Facebookpagina’s van de Australische hulpdiensten door de maatregel worden getroffen. Onder meer pagina’s waarop wordt gewaarschuwd voor COVID-19-uitbraken, bosbranden en tyfoons werkten niet meer naar behoren. Facebook verklaarde de problemen zo snel mogelijk te willen verhelpen.

Google sloot miljoenendeals

Opvallend genoeg wijkt Facebook met zijn harde opstelling af van de strategie van Google, het andere grote techbedrijf dat door de Australische wet geraakt zal worden. Ook Google dreigde aanvankelijk links naar Australische nieuwsartikelen in de zoekmachine te blokkeren, omdat het niet wilde betalen voor nieuws. Maar de laatste weken komt het bedrijf vooral in het nieuws omdat het er telkens in slaagt tot overeenstemming met nieuwsuitgevers te komen. Zo sloot Google een miljoenendeal met Franse uitgevers voor het linken naar nieuwsartikelen. En recent kondigde het bedrijf ook deals aan met Australische nieuwsuitgevers, ook voor het linken naar nieuws, onder meer met het in Australië invloedrijke News Corp van mediamagnaat Rupert Murdoch.

„Google ziet betalen voor nieuws als goede pr”, zegt Deuze. „Het redeneert dat als je je in deze discussie als bully gedraagt, beleidsmakers zich ook schrap gaan zetten.”

Techbedrijven gebruikten in de discussie over betalen voor nieuws altijd het argument dat het internet niet werkt als er niet vrij gelinkt kan worden. De uiterste consequentie is dat bedrijven links waar zij voor moeten betalen anders gaan behandelen dan gratis links, en zo delen van het internet minder goed vindbaar worden in zoekmachines of op sociale media - dat laatste is precies wat er nu in Australië gebeurt. Invloedrijke denkers, zoals de uitvinder van het wereldwijde web Tim Berners-Lee, hebben zich daarom tegen de Australische wet uitgesproken.

Bovendien stellen de techbedrijven dat uitgevers al veel terugkrijgen voor het gebruik van hun nieuwsartikelen in de vorm van verkeer naar hun websites. Zo stelde Facebook donderdag in een verklaring over de Australische maatregel dat uitgevers meer profiteren van het delen van nieuwslinks op het platform dan Facebook zelf. Volgens Facebook zijn de 5,1 miljard verwijzingen die het platform vorig jaar deed naar Australische nieuwsuitgevers 407 miljoen Australische dollars (262 miljoen euro) waard.

Misinformatie

Toch snijdt Facebook zich in de vingers door Australisch nieuws te blokkeren, zegt Deuze. „Facebook heeft een misinformatieprobleem, dus het is volstrekt onlogisch om nu de belangrijkste bronnen van betrouwbaar nieuws op het platform te blokkeren. Bovendien vervreemdt Facebook door nieuws te blokkeren een belangrijke doelgroep van zich: jongeren. We weten uit onderzoeken dat die groep zijn nieuws het meest van sociale media haalt.”

Maar vergeet ook niet de persoonlijke dimensie, zegt Deuze. „Dit is een botsing tussen twee machtige ego’s. De Australische wet komt grotendeels uit de koker van Rupert Murdoch, de Australische mediamagnaat die al jaren roept dat Facebook voor het nieuws van zijn kranten moet gaan betalen. Hij is een kwelgeest van Facebook-baas Mark Zuckerberg, die nog steeds het merendeel van de aandelen met stemrecht van Facebook in handen heeft en zich vaak machtiger waant dan nationale overheden. Die twee kunnen elkaar niet uitstaan. Ik denk dat die vete, meer nog dan al het andere, de overreactie van Zuckerberg verklaart.”