Viruswaarheid stelde ‘terechte vragen’ over de avondklok, zegt Haagse rechtbank

Een klinkende overwinning voor virussceptici en een potentieel verreikende rechterlijke uitspraak, zowel praktisch, maatschappelijk als politiek. Het vonnis van de Haagse voorzieningenrechter Sonja Hoekstra-Van Vliet maakte dinsdag onverwacht korte metten met de avondklok, die van de rechtbank meteen gestaakt moest worden. De staat tekende daar onmiddellijk appèl tegen aan en vraagt het hof dinsdag nog de avondklok desondanks te mogen blijven handhaven totdat het hoger beroep heeft gediend. Dat hoger beroep vindt vrijdag om 10.00 uur plaats.

Met het instellen van een spoedappèl is de schade aan het avondklokbesluit door de rechterlijke uitspraak niet gerepareerd. De avondklok heeft sterk aan gezag en geloofwaardigheid ingeboet, of het vonnis nu standhoudt of niet.

Rechter Hoekstra veroordeelde de staat „per omgaande” de bepalingen uit de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk bezag (Wbbbg) buiten werking te stellen, waarmee het eerder de avondklok afkondigde en vorige week verlengde. Er was volgens de rechter geen sprake van een voldoende acute noodsituatie die het kabinet het recht geeft om van deze bijzondere wet gebruik te maken. Daarmee heeft de avondklok dus geen juridische basis meer en is de regeling automatisch vervallen.

Lees ook: Rechtbank verbiedt avondklok, kabinet bestudeert uitspraak

Of het hof dat ook vindt zal nog moeten blijken, maar feit is dat ook de Raad van State al in zijn advies over de avondklok opmerkte dat de Wet bbbg daarvoor „wellicht slechts beperkt bruikbaar” is. De rechter, maar ook de Raad van State, merken op dat gebruikmaken van een noodbevoegdheid niet valt te rijmen met het houden van een Kamerdebat dat eraan voorafgaat. Als daar kennelijk tijd voor is, dan is er geen noodsituatie en dus ook geen grond voor een noodbevoegdheid, is de redenering.

Bij de Wet bbbg moet aan dijkdoorbraken worden gedacht – als de Kamer bij wijze van spreken zelf onder water staat en daarom niet bijeen kan komen. Het kabinet had beter een avondklok kunnen instellen door de nog splinternieuwe coronawet snel aan te passen, zo citeert de rechter uit het advies van de Raad van State.

Elfde kort geding

Voor Viruswaarheid was dit het elfde kort geding dat ze sinds medio vorig jaar tegen de staat aanspanden en het tweede dat ze wonnen. De stichting protesteerde eerder tegen het testbeleid, de coronamaatregelen als zodanig en later nog afzonderlijk tegen de publicatie-, reis- en demonstratiebeperkingen die eruit voortvloeiden. Eerder raakte de stichting het beheer over een aantal Facebookpagina’s kwijt.

De ironie wil dat Viruswaarheid vorig jaar in een kort geding rechter Hoekstra (tevergeefs) probeerde te wraken, destijds uit vrees voor partijdigheid. Uitgerekend deze rechter bezorgt de eisers nu een grote symbolische overwinning.

Daarbij valt op dat rechter Hoekstra ook tamelijk fundamentele kritiek op de motivering voor de avondklok zelf uitoefent. Dat gebeurt alleen ‘ten overvloede’ – het verkeerde gebruik van de Wet bbbg volstaat juridisch voor het toewijzen van de eis. De rechtbank had het daarbij kunnen laten, maar gaat ook inhoudelijk in op de avondklok. Ook het gerechtshof heeft daarmee de gelegenheid om op de toelaatbaarheid van de avondklok zelf in te gaan.

Onvoldoende aangetoond

Bij de noodzaak ervoor zijn volgens de rechtbank „grote vraagtekens te plaatsen”. Voordat een avondklok überhaupt ingevoerd mag worden moet duidelijk zijn dat minder verreikende maatregelen geen baat zullen hebben. Maar vooral dat de invoering van een avondklok „daadwerkelijk een substantieel effect” zal hebben. En dat heeft het kabinet niet voldoende aangetoond, oordeelt de rechtbank.

Lees het laatste nieuws in ons coronablog: Rutte: blijf ook zonder avondklok ’s avonds thuis

Er wordt wel gesproken over mutaties en besmettelijkere varianten, maar daarover staat maar weinig echt vast. Viruswaarheid stelt bovendien de „terechte vraag” of een dringend advies aan burgers ’s avonds binnen te blijven niet ook voldoende effect zou hebben.

Dat het Outbreak Management Team geen bewijs heeft dat een avondklok substantieel effect heeft, versterkt de scepsis. Gerapporteerde positieve effecten in andere landen hoeven ook niet een-op-een van toepassing te zijn op de Nederlandse situatie.

Dat de avondklok tegelijk is ingevoerd met de één-bezoeker-thuis-regel draagt ook niet bij aan de meetbaarheid van de avondklok. Ofwel, de rechter twijfelt ernstig aan nut en noodzaak. En noemt de stelling van de staat dat de avondklok „onvermijdelijk” is discutabel en niet erg overtuigend gemotiveerd.

Update (16 februari 2021): Dit bericht is aangevuld met de informatie dat het hoger beroep vrijdag om 10.00 uur plaatsvindt.