David Byrne maakt weer een vernieuwende concertfilm

Stop Making Sense is een van de beste concertfilms aller tijden. De door Jonathan Demme geregisseerde film uit 1984 legde een concert vast van de band Talking Heads, met zanger David Byrne in een legendarisch geworden te groot pak. De film vermeed alle clichés die horen bij concertregistraties: hier geen uitbundige lichtshow of laserbombardement, drukke achtergrondprojecties, flitsende montages of shots van een extatisch publiek. Pas helemaal aan het eind van Stop Making Sense zagen we de fans. Stop Making Sense had ook een concept waar goed over nagedacht was. Zo begon Byrne in zijn eentje op een nog leeg podium en zong hij ‘Psycho Killer’ slechts begeleid door een cassetterecorder. Elk volgend nummer kwam er een muzikant bij en vulden roadies langzaam het podium met decorstukken. Toen de band eenmaal compleet op het podium stond, volgde een stomende versie van ‘Burning Down the House’.

Vijfendertig jaar na Stop Making Sense is David Byrne opnieuw het middelpunt van een vernieuwende concertfilm, die nog conceptueler is dan het eerdere Talking Heads-concert. Opnieuw begint Byrne in zijn eentje, gekleed in een antraciet kostuum en op blote voeten. Het podium is verdeeld in vlakken, die soms met licht gemarkeerd worden, wat fraaie, door regisseur Spike Lee van bovenaf gefilmde shots oplevert. Inclusief Byrne bestaat de band uit 12 blootsvoetse muzikanten/dansers in dezelfde kostuums als Byrne. Maar ze staan niet altijd tegelijk op het podium. Wel in deelbare getallen, in afzonderlijke groepjes van drie maal drie of vier maal drie die volgens een duidelijk afgebakende choreografie bewegen of ergens staan – de vloer is gevuld met strepen en stippen. Aan weerskanten hangen ijzeren slierten, waarachter muzikanten verdwijnen en verschijnen.

Alles is uniform belicht, hier geen duizend verschillend gekleurde spots die om de zoveel seconden van kleur verschieten. Meest opvallend is de afwezigheid van stapels versterkers en monitors. De muzikanten spelen zonder snoer en iedereen gebruikt ‘in-ear monitors’. Het resultaat is bijzonder esthetisch: niets leidt af van de performance, prachtig gechoreografeerd door Annie-B Parson.

Lees ook een interview met David Byrne over ‘American Utopia’

Het door Lee gefilmde optreden werd schitterend gefotografeerd in een Broadway-theater, aan het eind van Byrnes American Utopia-tour, ter promotie van zijn gelijknamige album. Enthousiast publiek is sporadisch zichtbaar maar net als in Stop Making Sense zien we geen obligate reactieshots. Naast liedjes van zijn recente soloplaat speelt Byrne veel oude Talking Heads-songs en tracks van zijn albums met Brian Eno. Tussendoor houdt de uitstekend bij stem zijnde Byrne korte monologen waarin hij het publiek onder meer oproept te stemmen en erop wijst dat Amerika een land van immigranten is. Zelf is Byrne van Schotse komaf en zijn uitstekende band komt uit alle hoeken van de wereld. Het hoofd en hart beroerende American Utopia is ook een politiek concert. Byrne roept op tot verbroedering – terwijl de hele band knielt à la footballspeler Colin Kaepernick – en viert intermenselijk contact. Zijn coverversie van Janelle Monae’s ‘Hell You Talmbout’, over de zwarte slachtoffers van politiegeweld, is indrukwekkend. Vooral als Spike Lee tussendoor portretten van de slachtoffers laat zien.