Muziek die klinkt als 12.262 meter diep in een boorput

Celliste Maya Fridman is dit seizoen artist in residence van TivoliVredenburg – een andere functie in tijden van lege zalen. Donderdag gaf ze een online concert in de Grote Zaal, dat tegen betaling nog een paar dagen te zien is. Met het jonge Libero Strijkorkest speelde ze het mooie Tweede celloconcert, ‘Klatbutne’ (Aanwezigheid) van Peteris Vasks, maar het zwaartepunt lag bij twee werken waarvoor ook pianiste Helena Basilova en slagwerker Konstantyn Napolov aantraden.

Obscure Atlas SG-3 van Aart Strootman is het titelstuk van de nieuwe cd die het Trio Basilova|Fridman|Napolov vrijdag 12 februari presenteert. Strootman componeerde het in 2019 en nu klonk het voor het eerst in een versie met orkest, al bleef het trio de kern. Strootman liet zich inspireren door het diepste punt op aarde dat door mensen is bereikt, een boorput op het Russische schiereiland Kola, 12.262 meter onder maaiveld. De typische Strootman-vraag is: hoe klinkt het daar?

Strootman verbeeldde zijn antwoord als een ruim twintig minuten durende val vanuit de buitenste laag van de atmosfeer tot in de aardkern. In zeven aaneengesloten delen voltrok zich een soort geïmplodeerd crescendo, waarbij motieven en geluidjes in verschillende tempi aan de oppervlakte dreven, maar op bepaalde accenten exact samenvielen.

Lees dit interview met Maya Fridman: ‘Ik wil ook de niet-klassieke luisteraar bereiken’

De opening van Obscure Atlas SG-3 draaide om het contrast tussen ijle flageoletten en koude druppelnootjes van marimba en piano. De climax groeide uit een geplukte walking bass op Fridmans rammelende laagste cellosnaren, waarbij Napolov reciteerde in het Russisch. Ondertussen speelde hij een groove die zo kaal was dat hij gedeeltelijk uitgegumd leek – alsof het terra incognita moedwillig was aangebracht in deze obscure atlas.

Pierced (2007) van David Lang klonk daarna als de amfetamineversie van Strootmans precisie-uurwerk. Het hyperconflictueuze tripelconcert bracht een wirwar van springerige motieven tegen elkaar in stelling, maar onder de geagiteerde oppervlakte sluimerde een trage hartslag. Het geaccentueerde steekspel bood een enerverende luistertrip, al grimaste Fridman erbij alsof ze iemand hartgrondig vervloekte.