Drank en dansen zijn alleen de buitenkant, schrijft Jan van Mersbergen in Naar de overkant van de nacht, zijn roman uit 2011 over een carnaval, Vastelaovend zegt hij, in Venlo. Je verkleedt je, schminkt jezelf en laat alle maskers vallen. Opleiding en afkomst verliezen hun betekenis. Je deelt korte momenten van diepe vriendschap, met volslagen onbekenden. „Dans, drink en geniet en laat het daarna gaan. Pak het vast, straks is het er niet meer.” Carnaval, de drie dagen tot Aswoensdag, is een roes buiten de tijd, waarin je jezelf verliest en aan de overkant van de nacht min of meer bevrijd terugvindt.
Wat carnaval is – of was, moet je misschien zeggen in het jaar dat er door corona geen optochten zijn – kun je alleen ondergaan. In dat opzicht zeggen deze beelden dus weinig. Maar ze laten wel een paar andere dingen zien. De toewijding, bijvoorbeeld, waarmee afzonderlijke mensen hun best doen om op te gaan in het feest waarin ze als individu onherkenbaar worden onder een pruik of praalwagen.
Het feest draagt de sporen van de tijd. Van oude tijden, zoals de speldjes en scabreuze amuletten die middelleeuwse pelgrims al droegen. En de hoofden van papier-maché in een besneeuwd Maastricht in 1955: Cobra of Picasso. De ernst bij omstanders op de markt van Venlo in 1948 met een al even ernstige – zij het zelfgenoegzame – Prins Carnaval in een jeep. Misschien zie je de oorlog nog op de gezichten en in de kleding. In elk geval aan de kapotte huizen op de achtergrond.
En Nederland zou Nederland niet zijn als carnaval echt álles loslaten betekende. Vandaar die protesten tegen ontslagen in het bedrijfsleven bij de carnavalsoptocht in Eindhoven in 1980. En natuurlijk die Amsterdamse ‘nonnen die aan de pil moeten’. Onwillekeurig denk je aan het (apocriefe) verhaal over het bezoek aan de paus door de katholieke premier Piet de Jong, die zei het land te vertegenwoordigen „waar ook de katholieken protestants zijn”.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval08.jpg|//images.nrc.nl/B3-RiPI9ii3QFCpn0OyaquR9Y4A=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval08.jpg)
Carnaval in Venlo 8 februari 1948Fotocollectie Anefo
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval.jpg|//images.nrc.nl/GpkaV09GgvkMEHAzbFKXe29hoHs=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval.jpg)
Voorbereidingen voor carnaval in Bergen op Zoom 17 januari 1951 Fotocollectie Anefo
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/nl-hana22401040910-1462.jpg|//images.nrc.nl/c1wOxtswJ7NTwIE7X1UNaLQfHuA=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/nl-hana22401040910-1462.jpg)
Carnavalsoptocht in Maastricht 28 februari 1954 Fotocollectie Anefo
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval11.jpg|//images.nrc.nl/6wbRxw6PSCSIJ6X-ePfHpPr5Pt4=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval11.jpg)
Carnavalsoptocht in Maastricht 20 februari 1955 Harry Pot/Anefo
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval07.jpg|//images.nrc.nl/JE_CsZbvbu47ZKwlTenob5SxElE=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval07.jpg)
Carnaval in Breda 9 februari 1959 Foto Wim van Rossem/Anefo
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/anp-1856012.jpg|//images.nrc.nl/LzuuhVrw4JpSDTiFMCpzox5SlrY=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/anp-1856012.jpg)
Carnaval in Kerkrade 1960 Foto Jan van Eyk/Spaarnestad Photo
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval06.jpg|//images.nrc.nl/2CmSz-Qn6kiJzxbLQ4zj17pYTWM=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval06.jpg)
Intocht Prins Palettinus en adjunct Prins Johnnie in Eindhoven11 februari 1961 Foto Joop van Bilsen/Anefo
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval05.jpg|//images.nrc.nl/EhfOchm-3AXeldbXJ82_IQfJXhM=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval05.jpg)
Werk aan praalwagens in Den Bosch 26 januari 1978 Foto Koen Suyk/Anefo
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/anp-14819282.jpg|//images.nrc.nl/Rr1cGWFvO31u5c2ZBoux69hiUK8=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/anp-14819282.jpg)
Carnavalsoptocht, tevens demonstratie tegen ontslagen in Eindhoven 16 februari 1980 Foto Bert Verhoeff/ANP
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnavalextra.jpg|//images.nrc.nl/l64E0VB9tvTJRATLaHHIMjtVm4o=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnavalextra.jpg)
Carnavalsoptocht in Amsterdam1 maart 1981 Foto Marcel Antonisse/Anefo
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval04.jpg|//images.nrc.nl/R79ZUWiPVYoN31_3toLdic4fyEM=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval04.jpg)
Carnaval in Bergen op Zoom 12 februari 1983 Foto Marcel Antonisse/Anefo
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval02.jpg|//images.nrc.nl/1wskN98lnyk4xjGw8CndDMd_5Go=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval02.jpg)
Prins Carnaval met gevolg in Breda 1998 Foto Joyce van Belkom/Hollandse Hoogte
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval01.jpg|//images.nrc.nl/lIV83asxMR6D3eCMFMOUXjdFRZQ=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval01.jpg)
‛Zoepkoel-express’ vanuit Heerlen naar Venlo 2014 Foto Diana Scheilen/ Hollandse Hoogte
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval14.jpg|//images.nrc.nl/Getz0c6iPnSM2SPZ3mQAqwzDUlU=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval14.jpg)
Carnavalsoptocht in Kloosterburen, Groningen 15 februari 2015 Foto Kees van de Veen
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval15.jpg|//images.nrc.nl/DfbPgMOWC1RIHBEQ-jGc7HeUyTY=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2021/02/1302inbcarnaval15.jpg)
Veel carnavalsoptochten werden in 2020 afgelast door de harde wind, ook die in Tilburg. De carnavalsperiode van vorig jaar viel tevens samen met het begin van coronaperiode in Nederland Foto Merlin Daleman