Kabinet kiest riskante strategie bij versoepeling maatregelen

Na tien dagen van rellen, debat en grote maatschappelijke onrust komt het einde van de avondklok alweer in zicht. Het demissionaire kabinet besloot afgelopen weekend de avondklok na volgende week niet te verlengen, zo melden bronnen aan NRC. Vanaf 10 februari mogen Nederlanders zich tussen negen uur ’s avonds en half vijf ’s ochtends dus weer op straat begeven zonder daar een geldige reden voor te hebben.

Waarom het kabinet juist nu afscheid neemt van de controversiële maatregel zal dinsdagavond tijdens de persconferentie van premier Mark Rutte (VVD) en minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) moeten blijken. Net zoals toen de avondklok werd ingevoerd, is onduidelijk wat de effecten zijn op het aantal coronabesmettingen en ziekenhuisopnames.

In de persconferentie zal ook duidelijk worden in welke volgorde de maatregelen weer versoepeld worden, als de cijfers dat toelaten. Naast de avondklok wordt heropening van de basisscholen en kinderdagverblijven aangekondigd. Ook staat het beperkt openen van niet-essentiële winkels op de planning, klanten mogen daar vanaf 8 februari pakketjes ophalen.

Zo deelt het kabinet ‘cadeautjes’ uit, zes weken voor de Tweede Kamerverkiezingen, op basis van het meest recente advies van het OMT, waarin het tegenovergestelde wordt geadviseerd. Een deel van het kabinet neigt al langer naar versoepeling, om maatschappelijke draagvlak voor maatregelen te behouden. Die roep, zeggen betrokkenen, klinkt luider naarmate de verkiezingen dichterbij komen.

Risico

Dat is niet zonder risico. Uit het advies van het OMT blijkt dat er grote zorgen zijn over de mutaties van het coronavirus en het effect daarvan op besmettingscijfers en ziekenhuisopnames. Nu versoepelen onder maatschappelijke druk kan over een paar weken, als er een piek is, weer leiden tot verzwaringen van maatregelen. En die zouden dan vlak voor de verkiezingen genomen moeten worden.

Lees ook: De basisscholen gaan open, met een paar nieuwe richtlijnen

Deze zondag maakte het kabinet bij monde van minister Arie Slob (Onderwijs, ChristenUnie) bekend dat basisscholen en kinderdagverblijven weer open mogen vanaf volgende week. Maar afgelopen vrijdag was het minister van Financiën en CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra die het nieuws al bracht. Hij zei toen dat er „wel iets heel raars moest gebeuren, willen de scholen niet opengaan”. Andere partijen dachten: bij het CDA is de campagne allang begonnen. Het is gebruikelijk dat bewindspersonen zich niet uitlaten over zaken die niet over hun eigen portefeuille gaan. Bij de ChristenUnie vonden ze het helemaal niets: hún minister Slob ging erover. Fractievoorzitter van die partij, Gert-Jan Segers, sprak zich er zaterdag nog over uit: „Om als minister van Financiën ineens over scholen te gaan praten? Dat vind ik niet verstandig.”

Heropening van de scholen is een populaire aankondiging, maar een riskante strategie. In het advies van het OMT, waar het kabinet zich op baseert, staat dat de huidige coronasituatie „ronduit zorgelijk” is en dat een aantal OMT-leden de risico’s „op dit moment te groot vindt om überhaupt over een versoepeling te willen adviseren”. Het OMT „erkent” wel dat er maatschappelijke noodzaak is „voor perspectief en enige versoepeling.”

Maatregelen uitgelekt

In de kabinetsreactie wordt niet gereageerd op een belangrijke voorwaarde die het OMT koppelt aan het heropenen van de scholen: aan geen van de andere geldende maatregelen mag worden getornd.

Dat gebeurt deze dinsdag wel. En ook nu zijn de maatregelen vooraf gelekt. Dat gebeurt al sinds het kabinet coronamaatregelen neemt. Het is een manier om Nederlanders alvast te laten wennen aan maatregelen die vaak van grote invloed zijn op het dagelijkse leven. En het is óók een wedstrijd tussen journalisten: wie weet wat als eerst.

Maar de snelheid waarin het advies zaterdag op straat belandde, was zelfs voor Haagse begrippen ongekend. Het was zo snel gegaan dat betrokken ambtenaren de inhoud ervan zagen bij de NOS voordat ze het zelf kregen. Op dat moment was het advies alleen in handen van een groep bewindspersonen en hun directe medewerkers. De Rijksrecherche gaat in opdracht van minister Ferd Grapperhaus (Justitie, CDA) onderzoek doen naar het lek.