Zonder borrel zoomen op hoog niveau in virtueel Davos

De presentatie van Vladimir Poetin begon woensdag zeventien minuten later dan gepland en in eerste instantie was hij alleen te horen en niet te zien. Dinsdag verdween de Franse president Macron midden in een zin opeens uit beeld. Ook op het hoogste niveau is zoomen nog steeds een kunst.

De presidenten waren te gast op het World Economic Forum. Poetin had zich op het laatste moment nog aangemeld. Hij ligt mondiaal onder vuur voor de arrestatie van oppositiepoliticus Navalny maar werd geholpen door het feit dat hij enkele uren eerder met de Amerikaanse president Biden een verlenging van wapenbeheersingsakkoord NewSTART was overeengekomen. Het akkoord noemde hij wel, Navalny niet.

In januari 2020 was het WEF in Davos een van de laatste grote internationale bijeenkomsten voordat de pandemie de wereld stillegde. Deze week is ‘Davos’ terug – in een zwaar gehandicapte versie. Een digitaal Davos is een gewaagd experiment want voor veel deelnemers is de officiële conferentie in de Alpen slechts bijzaak – een intellectueel excuus voor een meerdaagse netwerkborrel in de sneeuw. Dit jaar moet het WEF bewijzen dat het ook zonder kaasfondue kan.

Aan gespreksstof geen gebrek. Iedereen wil weten hoe het met de pandemie-wereld verder gaat en de wereldmachten nemen net dezer dagen stelling in ten opzichte van de machtige nieuwkomer op het toneel, Joe Biden.

Von der Leyen noemt nog Trump

EU-Commisievoorzitter Von der Leyen markeerde maandag in haar Davos-speech nog even het einde van het tijdperk-Trump. „Vorig jaar was Donald Trump het middelpunt van de belangstelling en vreesden we voor de stabiliteit van onze wereldwijde bondgenootschappen. […] Vandaag vragen we ons af of de democratie in de afgelopen vier jaar niet permanent beschadigd is.”

Het WEF wordt al 51 jaar geleid door netwerkkampioen Klaus Schwab. Elk jaar verleidt hij de top van politiek en bedrijfsleven om te praten over de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen. En elk jaar vindt de 82-jarige verpakkingskunstenaar daar weer een nieuwe slogan voor. Dit jaar staat de Great Reset centraal, niet toevallig ook de titel van een boek dat Schwab afgelopen zomer publiceerde. Gaan we alles anders doen na de pandemie? Met minder sociale ongelijkheid, met meer maatregelen voor het klimaat, met meer staat en minder vrije markt? Grote vragen. Grote ambities.

Moet je net Angela Merkel hebben. „U koos Great Reset als motto dit jaar, maar hebben we echt een Great Reset nodig”, vroeg de bondskanselier zich dinsdag meteen aan het begin van haar sessie met Schwab af? „We hebben geen ‘reset’ nodig in de doelen die we ons stellen”, zei ze „maar wel in de vastberadenheid waarmee we de dingen doen.”

Voor Merkel heeft de pandemie nog eens laten zien hoe kwetsbaar de mens is en dat de mens ondanks alle technologische vernuft nog steeds deel uitmaakt van een natuurlijke omgeving. „Op een bepaalde manier is dat geruststellend, maar het heeft dus ook gevolgen.” Ze erkende dat Duitsland fouten heeft gemaakt in de aanpak van de pandemie, onder andere door zich in de beginfase terug te trekken op zich zelf. Ze heeft van de pandemie geleerd „dat je in een existentiële crisis als deze gedoemd bent te mislukken als je je afzondert van anderen”.

De boodschap van de Chinese president Xi aan president Joe Biden en de Europese Unie: span niet samen tegen ons

Met haar oproep tot internationale samenwerking – net zo’n Davos-cliché als maatschappelijk ondernemen – was Merkel niet alleen. Alle leiders riepen om multilateraal overleg en somden de onderwerpen op die zich voor samenwerking lenen: vaccins, klimaat, regulering van techbedrijven. Vraag is natuurlijk of de winst van samenwerken zwaarder weegt dan de winst van onderlinge concurrente. De pandemie toont inderdaad het belang van samenwerking, maar ook het schrijnende gebrek eraan.

De Chinese president Xi Jinping, van wie op maandag een vooraf opgenomen video werd getoond, brak ook een lans voor het multilateralisme.

„De vorming van kleine groepjes op het wereldtoneel, het lanceren van nieuwe Koude Oorlogen, het uitsluiten, bedreigen en intimideren van anderen, de toevlucht zoeken tot ontkoppeling, het blokkeren van aanvoerlijnen, het instellen van sancties leiden tot verdeeldheid, zo niet tot confrontatie.” En: „Als we de weg van de confrontatie gaan – zij het een koude oorlog, een hete oorlog, een handelsoorlog of een techoorlog – zullen alle landen lijden.”

Het was een directe boodschap aan Biden en aan Europa: span niet samen tegen ons, sluit ons niet buiten. Biden, geen gast in Davos, wil graag allianties vormen met andere democratische staten om China in te tomen. Hij belde deze week met Europese leiders en in alle gesprekken ging het meteen ook over China.

Merkel: geen blokvorming

Merkel waarschuwde juist voor blokvorming. „Ik wil het bouwen van blokken heel graag voorkomen. Ik denk niet dat we recht doen aan veel samenlevingen als we zouden zeggen: hier zijn de VS, daar is China en wij kiezen of voor de een of voor de ander.”

Merkel wil liefst op de oude voet verder, laverend tussen handel en mensenrechten. Ze was dan ook positief over het onlangs gesloten investeringsakkoord dat Europese bedrijven meer toegang geeft tot China, maar ze wees er ook op dat het mogelijk moet zijn elkaars maatschappelijke systemen te bekritiseren.

‘Davos’, dat tot en met vrijdag duurt, gaf zo een eerste proeve van het geopolitieke vraagstuk waar het dit jaar om draait: de driehoeksverhouding Europa, de VS-onder-Biden en China. In het voorjaar hopen de WEF-deelnemers elkaar persoonlijk te ontmoeten. In Singapore.