Kleurige schaduwen die geen lamp kan produceren

Moderne architectuur: altijd prachtig op de ontwerpschetsen, maar man wat kan de realiteit grauw tegenvallen. Allemaal kennen we de schrikbeelden van moderne somberheid waar geen architect blij van wordt. Nee, dan liever de ontwerpfoto’s of maquettes. Daar strijkt altijd helder licht langs witte wanden die een ongerepte schoonheid uitstralen.

Diezelfde esthetiek tekent de architectuurfoto’s van Popel Coumou. Al jaren laat zij met haar bijna abstracte foto’s van hoeken en muren zien hoe prachtig leegte kan zijn. Het is een atmosferische fotografie met bijna niets, alleen wat wanden met klare lijnen, ornamentloze raamopeningen, en dat alles met licht dat in zachte tinten samenvalt met de korrelige afdruktechnieken. Toch is het niet precies dezelfde opgeruimdheid als die architecten graag presenteren, maar een ander verlangen, meer weemoedig. Coumou presenteert een nostalgische droom die achter onze gebouwde ornamentloze wereld verscholen ligt.

Met die kale en toch sfeervolle fotografie heeft ze een solotentoonstelling in het Fotomuseum in Den Haag, waarbij ze de architectuur van dit gebouw en van Berlage's Kunstmuseum ernaast als inspiratiebron heeft gebruikt voor recent werk. Het levert een soort Droste-effect op: bij de ingang van de tentoonstelling hangt zo’n elegante architectonisch uitziende foto met hoge ramen waardoor licht binnenvalt, nee neerstrijkt, op de vloer en wanden waar verder alleen een zwart kuipstoeltje staat, less is immers more. En vanaf de plek waar je als museumbezoeker naar deze foto kijkt, sta je zelf in een hal met net zulke ramen en kuipstoeltjes. Mooie hal, mooie stoeltjes, maar nooit zo mooi als op de foto's van Coumou.

Eenvoud

Wanneer je vervolgens de tentoonstelling binnentreedt, verdwijnt die magie. Deels komt dat doordat ze net iets te veel verschillende dingen laat zien. Het punt met fotografie die gaat over de grootst mogelijke eenvoud en gelijkvormigheid, is dat deze gedijt in een presentatie met de grootst mogelijke eenvoud en gelijkvormigheid, waar het licht zacht langs strakke wanden glijdt. Dat lukt hier niet. De tentoonstelling bevat onder meer kleine maquettes, gefotografeerde bloemstillevens, collages op de muren, architectonische assemblages van overlappende vellen tegen lichtboxen, zodat een museaal gefilterd licht door de transparante vellen heen schijnt. Leuk, maar ook niet veel meer dan een soort kunstjes.

En toch. De tentoonstelling heet Papier en Licht omdat Coumou laat zien dat ze licht beter begrijpt dan menigeen. De schoonheid die in lijnen en schaduwen zit, zet ze dikker aan dan lampen dat überhaupt kunnen. In deze museumzaal legde ze achter de openstaande deuren gekleurde vloerdelen die de indruk wekken dat diezelfde deuren lange kleurige schaduwen trekken, door een imaginaire lichtval. Op dat soort momenten zie je die moderne droom die onze gebouwde wereld bepaald heeft maar er niet altijd zichtbaar wordt – momenten waarin Coumou onze verbeelding een zetje in de goede richting geeft.