De man en de twee vrouwen achter Wonder Woman

‘Normaal, wat is normaal?”, antwoordt William Moulton Marston op het verwijt dat de door hem bedachte strip Wonder Woman vol seksuele perversies zit en homoseksueel gedrag promoot, in de ogen van de commissie die geweld en seks in strips onderzoekt op ‘abnormaal’ gedrag.

De intrigerende biografische film Professor Marston and the Wonder Women (2017) begint met deze in 1945 gesitueerde scène. Ook vraagt de commissie van de Child Study Association of America aan Marston hoe het zit met de zeer frequent voorkomende beelden van vastgebonden of geketende vrouwen in zijn strip. En al die vredig met elkaar samenlevende Amazones op Paradise Island – waar Wonder Woman (zonder hulp van mannen) uit klei is gesmeed door haar moeder – zijn vast lesbisch, toch?

Op 20 januari komt Wonder Woman 1984 in de bioscoop, het vervolg op Wonder Woman. Toen die in 2017 uitkwam, werd er veel inkt verspild aan het feit dat het de eerste film was met een vrouwelijke superheldin in de hoofdrol – ruim 75 jaar na haar debuut als stripfiguur eind 1941. Het door Patty Jenkins geregisseerde Wonder Woman werd in allerlei beschouwingen prompt ook langs de feministische meetlat gelegd. Tegelijkertijd was er relatief weinig aandacht voor de fascinerende figuur achter de strip, Harvard-psycholoog William Moulton Marston (1893-1947).

Professor Marston and the Wonder Women laat zien hoe verweven het buitengewone leven van Marston is met de strip die hij bedacht als antwoord op de dominantie – toen ook al – van mannelijke superhelden als Batman en Superman. Want Marston had met de pacifistische Wonder Woman een feministische agenda. In een persbericht bij de lancering van de strip waarin zij expliciet ook vecht voor gelijke vrouwenrechten rept hij over het belang van een „sterke, vrije, moedige heldin om te strijden tegen het idee dat vrouwen minderwaardig zijn aan mannen. Wonder Woman is psychologische propaganda voor een nieuw type vrouw dat, naar ik geloof, over de wereld zou moeten heersen.” Een voorspelling die hij in 1937 ook al deed en die in 1943 terugkomt als Wonder Woman presidentskandidaat is. Met de strip wilde Marston jongetjes klaarstomen voor de gedachte dat vrouwen ook sterke, onafhankelijke wezens kunnen zijn, misschien zelfs sterker dan mannen.

De feministische ideeën van Marston zijn geworteld in zijn interesse voor de suffragettes die in de jaren tien streden voor (onder meer) vrouwenkiesrecht. Zij ketenden zich soms vast aan hekken, een potent beeld dat zich in zijn hoofd vastzette. Het vastgeketend zijn, symbool voor de onvrije positie van vrouwen in een patriarchale wereld, had voor Marston ook een krachtige erotische lading. Zo deed hij voor zijn DISC-theorie onderzoek in vrouwenstudentenhuizen naar ontgroeningsrituelen, waarbij ongehoorzame meisjes gestraft werden met billenkoek. Onderzoek dat naadloos paste in zijn theorie over emoties en drijfveren, waarbij DISC staat voor ‘Dominance, Inducement (verlokken), Submission en Compliance (meegaandheid)’. Waarbij „liefdevolle submissie” (zoals Marston het noemt) niet per se negatief is. Sommigen ontlenen er plezier aan, net zoals bij dominantie.

Het onderzoek in de vrouwenstudentenhuizen deed hij samen met zijn vrouw Elizabeth Holloway, met wie hij veel samenwerkte, en hun assistent Olive Byrne. De drie hadden een – zeker voor die tijd – onconventionele relatie. Zo had Marston een open huwelijk, zonder seksuele jaloezie. Of zoals Elizabeth het in Professor Marston and the Wonder Women zegt: „Ik ben je vrouw, niet je gevangenbewaarder”. Eind jaren dertig ging het polyamoureuze trio samenwonen, zowel Olive als Elizabeth had twee kinderen van Marston.

Leugendetector

In hun relatie kreeg BDSM ook een rol, met verkleedpartijen, bondage en kinky fetish-attributen als terugkerende elementen. In een mooie scène laat de film zien hoe tijdens een van die verkleedpartijen, waarbij Olive met haar expliciete toestemming wordt vastgebonden, Wonder Woman als het ware al opdoemt. Het uiterlijk van Wonder Woman komt rechtstreeks uit de erotische winkel, met haar strakke korset, hoge laarzen en glimmende armbanden. Bij de BDSM-sessies ten huize Marston draaide het niet zozeer om seks, eerder om rollenspel: „Fantasy is possibility” zegt Marston in de film.

Maakster Angela Robinson, tevens scenarist, postuleert dat de fier onafhankelijke Elizabeth en Olive beiden model stonden voor Wonder Woman: „Samen zijn jullie de perfecte vrouw”, volgens Marston. Waarbij nog aangetekend moet worden dat Olive het nichtje is van feministe Margaret Sanger, al in 1914 pleitbezorger van geboortebeperking en samen met de moeder van Olive (Esther Byrne) stichtster van Planned Parenthood (lees: abortus) klinieken.

Een ander biografisch feit kan ook niet onvermeld blijven als het gaat om Wonder Woman. Zo was Marston pionier in het onderzoek naar leugendetectors, nadat hij in 1921 op het onderwerp ‘de detectie van deceptie’ was gepromoveerd. Het leidde tot de systolische bloeddruktest waarbij – als er iets op het spel staat – een verhoging van de bloeddruk prijs geeft dat je ergens over liegt. In de Wonder Woman-strip blijkt die fascinatie voor leugens en waarheid uit de magische ‘lasso of truth’ die Wonder Woman bij zich draagt. Eenieder die ermee gevangen wordt, zal de waarheid spreken. De zware zilveren armbanden die Olive graag droeg, worden bij Wonder Woman ‘bracelets of submission’ die kogels kunnen stoppen.

Na de dood van Marston in 1947 wordt de strip vrijwel ontdaan van de door de commissie geconstateerde ‘seksuele perversies’ en wordt zij decennialang een dienstbare vrouw, die zelfs even beroofd wordt van haar superkrachten. Nu is zij gelukkig weer een feministisch rolmodel, die bovendien de weg baant voor zowel meer vrouwelijke regisseurs in Hollywood als superheldinnenfilms. Olive en Elizabeth zouden trots zijn geweest. Na de dood van Marston zijn zij hun hele leven bij elkaar blijven wonen. Als Amazones op Paradise Island gingen zij onverstoorbaar hun eigen gang.