:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data65797215-996e74.jpg)
In de nadagen van de regering-Trump krijgen de ‘haviken’ onder zijn adviseurs de kans om extra drempels op te werpen voor de expansie van Chinese technologie.
Net voor de kerstdagen plaatste het Amerikaanse ministerie van Handel tientallen Chinese bedrijven op een zwarte lijst, waaronder chipmaker SMIC. Export van Amerikaanse technologie aan bedrijven op deze zogeheten Entity List is niet toegestaan zonder speciale vergunning. Omdat de VS een erg ruime definitie nemen van wat Amerikaans is, heeft de maatregel ook gevolgen voor Nederlandse bedrijven als ASML en ASMI.
De vergunningsplicht komt de facto neer op een exportverbod, omdat SMIC volgens de Amerikanen ook levert aan militaire organisaties in China. De versmelting van commerciële en militaire belangen in China is voor de VS genoeg aanleiding om de teugels aan te halen. SMIC (jaaromzet: 2,6 miljard euro) heeft altijd ontkend dat het rechtstreeks levert aan de defensieindustrie.
Strategische zet tegen Huawei
De exportbeperking voor SMIC geldt voor ‘unieke’ technologieën die nodig zijn voor de ontwikkeling van de meest geavanceerde chips. Daaronder verstaat het Amerikaanse ministerie van Handel productieprocessen die chips met een nauwkeurigheid van 10 nanometer (een miljoenste van een millimeter) kunnen fabriceren.
SMIC is daar nog niet aan toe. De Chinese fabrikant loopt enkele generaties achter in chiptechnologie en beheerst net de 14 nanometer-methodiek. Het exportverbod voor SMIC is vooral ook een strategische zet om Huawei te dwarsbomen. Dat technologiebedrijf staat al twee jaar op de zwarte lijst in de VS en is afgesneden van geavanceerde chips voor zijn netwerkapparatuur en smartphones. Met name de blokkade van chips van TSMC, uit Taiwan, is voor Huawei een tegenslag. Huawei zoekt daarom toevlucht tot SMIC om zijn chipontwerpen te laten fabriceren. De Amerikanen willen die route ook afsnijden.
TSMC loopt voorop in vooruitstrevende productiemethodes, onder meer dankzij nauwe samenwerking met ASML uit Nederland. De VS willen voorkomen dat Chinese bedrijven toegang krijgen tot EUV-technologie – een geavanceerde lithografiemethode die alleen ASML maakt. Met EUV kunnen op grote schaal complexe chips gemaakt worden.
SMIC, al meer dan twintig jaar ASML-klant, bestelde zo’n machine maar ASML krijgt daarvoor geen exportvergunning van de Nederlandse overheid. Voor ASML is het een teleurstelling, maar geen verrassing dat SMIC daadwerkelijk door de regering-Trump op de zwarte lijst geplaatst wordt. ASML rekent er niet op dat de aankomende regering-Biden een soepeler China-beleid zal voeren; de VS willen EUV niet in Chinese handen zien. Maar de vraag naar chips blijft onverminderd hoog. Als SMIC de EUV-machines niet koopt, zullen andere fabrikanten ze kopen, is de verwachting. De omzet van ASML (11,8 miljard euro in 2019) zou geen gevaar lopen.
Ook ASMI uit Almere wordt door de exportrestricties voor SMIC geraakt. ASMI (omzet: 1,3 miljard euro) maakt machines die flinterdunne lagen halfgeleidend materiaal aanbrengen tijdens de chipproductie. ASMI ontwikkelt een deel van zijn technologie in de VS, maar de meest geavanceerde machines worden in Singapore gemaakt. De financiële impact van de exportmaatregel zou beperkt zijn, laat het bedrijf weten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2020/08/data61097746-017749.jpg)
China is grotendeels afhankelijk van de import van chips en probeert zelfvoorzienend te worden. Het is de belangrijkste ambitie van het ‘Made in China 2025-plan’. SMIC speelt daarin een hoofdrol als grootste chipproducent van het land.
Al wordt SMIC de pas afgesneden, de Chinese chipindustrie in zijn geheel blijft groeien. Er zijn plannen voor tientallen nieuwe fabrieken, met name voor de productie van geheugenchips.
Zorg om achterstand VS
De VS beschouwen technologie als ‘Amerikaans’ als het ook maar een fractie Amerikaanse software of hardware bevat – daarom hebben de exportverboden wereldwijd gevolgen. In de Financial Times verwijt een anonieme bron dat de VS Amerikaanse bedrijven alsnog exportlicenties verstrekken en de Europese leveranciers op afstand houden.
De exportmaatregelen zullen onder de regering-Biden niet ingrijpend veranderen. Wel is de verwachting dat Biden meer zal samenwerken met Europese landen om exportbeleid naar China af te stemmen.
De Semiconductor Industry Association (SIA), brancheorganisatie voor de halfgeleidersector, maakt zich zorgen over de groeiende achterstand van de VS. Van de drie grootste chipfabrikanten (TSMC, Intel en Samsung) is alleen het Amerikaanse Intel van plan de investeringen in 2021 terug te schroeven. Intel zal een deel van zijn productie uitbesteden aan andere fabrikanten.
Trump heeft net zijn veto uitgesproken over de defensiebegroting. Daarin zat een maatregelenpakket om de chipindustrie in de VS nieuw leven in te blazen. Dit veto, nog een afscheidscadeau van Trump, zet een streep door een plan dat „cruciaal” is voor de Amerikaanse productieketen en nationale veiligheid, aldus de SIA.