Ministerie VWS heeft medicijntekorten nog niet opgelost

Het lukt het ministerie van Volksgezondheid niet om het tekort aan medicijnen in Nederland op te lossen, blijkt uit gesprekken die NRC met betrokkenen daarover voerde. Ruim een jaar geleden meldde toenmalig minister van Medische Zorg Bruno Bruins (VVD) aan de Tweede Kamer dat er dit jaar een extra medicijnvoorraad zou worden aangelegd, zodat apotheken genoeg pillen hebben liggen. Daar is niets van terechtgekomen omdat niet duidelijk is wie de voorraad moet betalen. De coronacrisis heeft ook geleid tot minder aandacht voor de tekorten.

Bruins beloofde dat er uiterlijk in de zomer van 2022 een voorraad van vijf maanden extra aan medicijnen klaar zou zijn. Dat lijkt onhaalbaar omdat het aanleggen van zo’n voorraad anderhalf tot twee jaar in beslag neemt, volgens VWS. Het opbouwen van een medicijnenvoorraad is tijdrovend, omdat de aanvoertijden uit Azië lang zijn en sommige geneesmiddelen maar ééns per jaar worden geproduceerd. Vanaf juli 2022 zal de Inspectie voor Gezondheidszorg controleren of farmaceuten en groothandels over voldoende medicijnen beschikken. Bij een tekort kan zij een boete opleggen.

De maatregel van de zogenoemde ‘ijzeren voorraden’ volgde na zes jaar intensief overleg tussen verzekeraars, farmaceuten, groothandels, apothekers en het ministerie. De aanleiding was het groeiende pillentekort: afgelopen jaar waren zo’n vijftienhonderd geneesmiddelen niet beschikbaar, volgens cijfers van de brancheorganisatie voor apothekers KNMP – bijna een verdubbeling ten opzichte van een jaar eerder. In 2018 liet medicijngroothandel Mosadex ambtenaren van VWS met een berekening zien dat het aanhouden van extra voorraden het medicijntekort met zo’n driekwart zou terugbrengen. Een onderzoeksbureau, ingeschakeld door VWS kwam tot een vergelijkbare conclusie.

Een van de redenen voor de mislukking is dat niet duidelijk is wie de voorraad medicijnen moet betalen

De minister koos voor vijf maanden extra voorraad, omdat daarmee 85 procent van ‘kortdurende tekorten’ zou worden opgelost. Vier maanden van de voorraad moet worden bewaard door de farmaceuten, volgens VWS, en een maand door de groothandels. Het ministerie berekende dat de extra voorraden ongeveer 100 miljoen euro per jaar kosten, waarvan de helft volgens Bruins betaald moet worden door farmaceuten en groothandels. De rest wordt gedekt door hogere zorguitgaven. Sommige leveranciers en groothandels vinden dat de overheid of zorgverzekeraars de extra kosten helemaal voor hun rekening moeten nemen.

Tijd kwijt aan zoeken naar medicijnen

Terwijl een oplossing uitblijft, zijn de medicijntekorten nog altijd even ernstig, zegt Aris Prins, voorzitter van apothekersorganisatie KNMP. Apotheken zijn, volgens de branchevereniging, gemiddeld 17,5 uur in de week kwijt aan de tekorten. Prins: „Ze moeten steeds weer op zoek naar medicijnen die de groothandel niet kan leveren. Vaak lukt het bij andere apothekers, of door medicijnen uit buurlanden te halen. Maar soms lukt het gewoon niet.”

Apothekers mogen patiënten momenteel niet te veel van het anti-stollingsmiddel fenprocoumon meegeven, dat bijvoorbeeld wordt voorgeschreven bij een hartritmestoornis, omdat tekorten dreigen. En begin deze maand was er geen goed medicijn beschikbaar tegen urineweginfecties, zegt Prins. „Dat is een vrij eenvoudige kwaal om te behandelen. Des te schrijnender is het als de middelen die we ervoor zouden willen gebruiken er niet zijn.

De meeste medicijntekorten worden veroorzaakt door de lange aanvoerlijnen uit Azië, het duurt ongeveer acht maanden voor een bestelling Nederland bereikt. Productieproblemen en afgekeurde batches leiden tot wereldwijde tekorten. Negentig apothekers wezen in september ook naar zorgverzekeraars als medeverantwoordelijken voor medicijntekorten: omdat in Nederland relatief weinig wordt betaald voor medicijnen zonder patent, is het een minder aantrekkelijke afzetmarkt.

Lees ook: Dure geneesmiddelen nemen steeds grotere hap uit zorgbudget

Voor farmaceuten zit er een financieel risico aan de tekorten. „Als er minder medicijnen worden besteld dan gedacht, kunnen we vijf maanden aan voorraad weggooien”, zegt Jean Hermans, voorzitter van Bogin, een branchevereniging van generieke geneesmiddelenfabrikanten.

Behalve de financiering zijn er nog meer vragen te beantwoorden in de gesprekken. Zoals: wat doet Nederland straks als het vijf maanden voorraad heeft, maar de Duitsers of Fransen een tekort hebben? En hoe werkt zo’n voorraad met middelen met een beperkte houdbaarheid?

VWS erkent in een reactie dat nog niet is begonnen met het aanleggen van de ijzeren voorraden, maar geeft vanwege de lopende gesprekken geen antwoord op de vraag waar de vertraging door komt.