Haal stress weg bij mensen aan de onderkant

Sinds anderhalve maand werk ik als predikant-directeur in de Pauluskerk. Dé Pauluskerk, van het roemruchte Perron Nul voor drugsverslaafden in de jaren 90 en van de bed-bad-broodcampagne voor ongedocumenteerden tien jaar geleden.

Nog altijd zet de kerk zich in voor mensen in de marge. We hebben de grootste medische post voor onverzekerden in Nederland, maatschappelijk werk, vluchtelingenwerk, warm eten, een gratis toegankelijke huiskamer en een twintigtal bedden.

Het valt mij op hoeveel stress de bezoekers van de kerk hebben. Ze zijn hun plek in de samenleving kwijt en in permanente paniek. Waar kan ik slapen? Hoe blijf ik warm? Hoe voorkom ik dat ik bestolen word, aangerand, mishandeld?

Stress is niet goed voor mensen. Als je te veel stress in je lijf hebt, draai je jezelf vast en neem je soms beslissingen die niet per se gunstig zijn. Alcohol en andere middelen zijn goedkope manieren om stress af te laten vloeien. De problemen op langere termijn los je zo niet op. Andere bezoekers van de kerk worden apathisch. Ze staren voor zich uit, zijn niet goed aanspreekbaar.

Lees het afscheidsinterview met Pauluskerk-dominee Dick Couvée

Door corona wordt de stress van mensen in de marge nog groter. Een dakloze man vertelde me dat hij zo min mogelijk eet, omdat in deze periode zo weinig publieke wc’s geopend zijn. De bibliotheek, het buurthuis, plekken waar mensen wat langer kunnen verblijven zonder dat het geld kost, zijn gesloten. Voorbijgangers hebben nu geen zin te blijven staan voor een praatje. Ze hebben ook geen kleingeld op zak, omdat ze overal contactloos moeten betalen – wegens corona.

In 2018 stond ik zelf onder te grote stress. Ik raakte burn-out. Zelf had ik de mazzel dat er een traject klaar lag met veel rust, reinheid en regelmaat. Aardige en geduldige hulpverleners gingen met me in gesprek. Ik moest veel wandelen, tuinieren en schilderen en kon het aan den lijve ervaren: dit soort ouderwetse dingen zijn nodig om mijn stressniveau omlaag te brengen – en dan moet ik ze een hele tijd blijven doen. Daarna is er weer van alles mogelijk.

Rotterdam telt 4.000 mensen zonder eigen huis. De meesten van hen zijn ‘bankslapers’. Ze logeren permanent bij iemand anders; soms een paar dagen hier, dan weer een paar dagen daar. Als je multi-problematiek hebt, dus als je niet alleen dakloos bent, maar ook verslaafd bent of psychiatrisch patiënt, kom je in aanmerking voor opvang door de gemeente.

Zo’n 250 mensen in Rotterdam zijn helemaal door het ijs gezakt. Ze hebben geen papieren meer, geen perspectief, geen helder toekomstplan. Ze liggen daadwerkelijk op straat. Een groot deel van hen zijn arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa die als gevolg van de coronacrisis werk én huisvesting zijn kwijtgeraakt.

Lees de reportage Een corona-uitbraak onder daklozen wordt met alle macht voorkomen

De gemeente Rotterdam geeft veel geld uit aan hulp. Professionals doen goed werk. Er zijn wel veel voorwaarden aan de hulp. Je moet kunnen aantonen dat je regiobinding hebt, je hebt papieren nodig of je moet van te voren ondertekenen dat je meewerkt aan terugkeer naar het land van herkomst.

Naar huis keren is voor sommigen misschien ook het beste plan, maar kunnen deze daklozen dat overzien in de paniek van hun overlevingsstrijd?

Hoe zou je het doen als iemand overstuur bij je eigen deur aanklopte en aan je keukentafel zat? Die zou je een kop thee geven, onder de douche zetten, schone kleren aantrekken, vroeg onder de wol stoppen – en morgen praten we verder.

Allemaal intuïtieve interventies om de stress te verlagen. Gewoon iemand even het gevoel geven dat hij of zij er niet alleen voor staat. Een arm om iemands schouder, daar hoef je geen hulpverleningsopleiding voor te hebben.

De gemeente zou er goed aan doen wat minder voorwaarden te stellen aan de hulp die ze biedt. Het zou de hulp effectiever maken. En de gewone Rotterdammer met een goed hart kan ook een steentje bijdragen. Neem eens dat minuutje om met een dakloze te praten. Vraag eens hoe het er mee gaat of geef iemand eens een broodje of wat anders te eten. Een beetje aandacht kan al wonderen doen. Het is tenslotte Kerst.