Veel onzekerheid over pensioenen, maar één ding is duidelijk: het wordt voor veel mensen duurder

Een sprankje hoop voor gepensioneerden: pensioenfondsen hebben een goede november beleefd. Daardoor is de kans dat zij volgend jaar pensioenen moeten verlagen kleiner geworden. Rente en beurskoersen stegen, vooral door positief nieuws over de effectiviteit van coronavaccins.

ABP en PZFW, ’s lands grootste pensioenfondsen, met samen bijna zes miljoen deelnemers uit overheid, onderwijs en zorg, zijn nu nipt uit de gevarenzone. Dat blijkt uit cijfers die ze dinsdag hebben gepubliceerd. Zij hadden ongeveer 9 procent te weinig geld in kas, volgens de rekenregels. Daardoor kwam hun ‘dekkingsgraad’ eind vorige maand uit op ongeveer 91 procent. Dat is net boven de cruciale grens van 90 procent die vereist is om verlagingen te voorkomen.

De metaalfondsen PMT en PME zijn al sinds de zomer uit de gevarenzone. Zij hebben hun positie nu verstevigd, met een dekkingsgraad rond de 95 procent.

Toch blijft de onzekerheid groot. Uiteindelijk bepaalt de dekkingsgraad op de laatste dag van het jaar of een fonds de uitkering aan alle gepensioneerden en de pensioenopbouw van werknemers moet verlagen. Het is dan de dagkoers die telt. Als in de dagen voor 31 december nét een negatief beurssentiment heerst of de rente sterk daalt, kan de situatie van de fondsen zomaar verslechteren.

Onvrede bij oppositie

Die onzekerheid leidde de afgelopen weken tot onvrede, onder meer bij de oppositiepartijen GroenLinks en PvdA. Het kabinet heeft hen nodig om de komende jaren de geplande pensioenhervormingen door het parlement te krijgen. Minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken, D66) moet een ‘generaal pardon’ afkondigen om alle verlagingen te voorkomen, vinden de twee partijen. „Stel dat fondsen net op 89 of 88 procent uitkomen en moeten korten”, zei Tweede Kamerlid Paul Smeulders (GroenLinks) tegen De Telegraaf, „wat ben je dan aan het doen?”

Koolmees ziet verdere versoepelingen niet zitten. Hij heeft de cruciale grens al verlaagd van de oorspronkelijke 104,2 naar 100 procent dekking, en vervolgens naar de huidige 90 procent. Nog lager kan niet, vertelde hij de Tweede Kamer in juli. Want als de rente en beurskoersen dan in januari kelderen, kunnen fondsen écht diep wegzakken. „Dan blijven de werkenden en de jongeren uiteindelijk achter met een tekort – en dat wil ik niet”, zei Koolmees.

Maar als in januari blijkt dat grote pensioenfondsen toch verlagingen moeten doorvoeren, zal de druk op de minister nog groter worden – zeker met de Tweede Kamerverkiezingen van maart in het vooruitzicht. Dan moet blijken wat hij belangrijker vindt: zijn principes of het bewaren van de rust.

Lees ook: Waarom er steeds pensioenverlaging dreigt in het ‘beste stelsel ter wereld’

Minder ruimte voor loongroei

Eén ding is al wel duidelijk: het pensioen wordt voor veel mensen duurder. De meeste werknemers – en hun werkgevers – moeten vanaf januari meer geld opzijleggen voor hun oude dag omdat hun pensioenfonds de premie verhoogt.

Bij PFZW stijgt de premie in januari ruim 6 procent, en het jaar daarop nog eens 3 procent. ABP voert een verhoging van 4 procent door. Ook bij de twee metaalfondsen en tal van kleinere pensioenfondsen gaat de premie omhoog.

Werkgevers betalen doorgaans het grootste deel van de premie. Maar zij houden nu minder geld over om loonsverhogingen af te spreken in cao’s, waarschuwden brancheorganisaties afgelopen zomer. „Wij hebben maar één pot geld voor het verbeteren van arbeidsvoorwaarden”, zei Olaf Peek van de VO-Raad, de koepelorganisatie van middelbare scholen, tegen NRC. „Als er meer geld naar het pensioen moet, blijft er minder over voor de rest, zoals loon.”

Pensioen wordt duurder doordat de rente daalt. Met de rente berekenen fondsen hoeveel premie ze nú moeten heffen om een toekomstige uitkering te kunnen toezeggen. Hoe lager de rente, hoe hoger de inleg die nodig is.

Zo gaat een steeds groter deel van de loonruimte op aan pensioen. Waar vroeger werd gezegd dat een fulltime werknemer één dag in de week voor zijn oude dag werkt, is dat nu bij een aantal grote fondsen – zoals ABP – al ongeveer anderhalve dag geworden.

Lees ook: Wat is belangrijker: nu meer loon of later meer pensioen?