Mag de bank weigeren om je een bankrekening te geven? Dat gaat AFM onderzoeken

Nederlandse banken houden zich mogelijk niet aan de Europese regels voor basisbetaalrekeningen, als zij die weigeren te openen voor een bepaalde groep burgers, de zogeheten ‘onbedoelde Amerikanen’. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) doet hier momenteel onderzoek naar bij banken, zo kondigt de toezichthouder aan tegenover NRC.

Rabobank, ABN Amro en de Volksbank sluiten deze maand rekeningen van tientallen Nederlandse burgers die onbedoeld ook als Amerikaan worden beschouwd en daardoor ook belastingplichtig zijn in de Verenigde Staten. De banken zeggen dat zij dat wel móéten doen, omdat deze mensen geen Amerikaans belastingnummer (TIN) kunnen of willen geven of geen certificaat kunnen overhandigen als bewijs dat ze afstand hebben gedaan van hun ‘Amerikaan-zijn’.

De banken zeggen vanwege Amerikaanse wetten verplicht te zijn om zo’n TIN of certificaat door te geven aan de Amerikaanse belastingdienst. Als ze dat niet voor 1 januari doen, zouden flinke sancties kunnen volgen, die grote gevolgen hebben voor de banken.

Een basisbankrekening weigeren, mag alleen op basis van een aantal wettelijk vastgelegde gronden

Om diezelfde redenen stellen de banken dat zij ook geen basisbetaalrekening kunnen geven aan deze groep onbedoelde Amerikanen. Zo’n bankrekening is juist bedoeld voor mensen die niet in aanmerking voor een gewone rekening: om ze toch toegang tot het betaalverkeer te verschaffen. Volgens de banken hebben de Amerikanen echter geen uitzondering gemaakt voor de basisbetaalrekening: een TIN of certificaat is voor elke rekening van een ‘Amerikaan’ nodig.

Alleen bij veroordeling

Maar volgens de AFM mogen banken niet vanwege alleen het ontbreken van een TIN zo’n basisrekening weigeren. Het stelt dit op basis van Europese regels die een basisbetaalrekening mogelijk maken voor elke Europese burger. Een basisbankrekening weigeren mag alleen op basis van een aantal wettelijk vastgelegde gronden. Een daarvan is als de klant zich schuldig heeft gemaakt aan witwassen, oplichting of valsheid in geschrifte.

Belangrijke kanttekening daarbij is dat de klant daarvoor onherroepelijk veroordeeld moet zijn. Weigering op basis van eigen vermoedens van de bank over mogelijke belastingontduiking, wat Nederlandse banken nu als tweede reden aanvoeren voor het weigeren van een basisbetaalrekening voor onbedoelde Amerikanen, lijkt daarmee in strijd met de regels.

Hiermee lijkt de AFM ook tegen een uitspraak in te gaan van klachteninstituut Kifid deze zomer. Dat oordeelde toen dat de ‘onbedoelde Amerikaan’ Ronald Ariës een basisbankrekening geweigerd mocht worden vanwege ‘een reeël risico op belastingontduiking’.

Groepsuitsluiting mag niet

De AFM geeft verder aan dat weigering van een basisbankrekening alleen mag op individuele basis. Onbedoelde Amerikanen zonder TIN als groep uitsluiten, mag dus niet. Voor elk geval is apart klantonderzoek nodig, aldus de waakhond.

Mochten er overtredingen worden geconstateerd, dan kan de waakhond interveniëren. De AFM zegt overigens niks te kunnen doen voor individuele klanten. Die moeten zich melden bij klachteninstituut Kifid of bij de rechter.

De banken bevestigen dat ze een brief gekregen hebben van de AFM over het onderzoek en hierover in gesprek te zijn. Bankenkoepel NVB is van mening dat de klant niet onherroepelijk veroordeeld hoeft te zijn voor witwassen of valsheid in geschrifte, om een basisbankrekening te kunnen weigeren. De koepel wijst hierbij naar de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) waarin dat bepaald zou zijn, die ook van toepassing is op basisbankrekeningen.

Lees ook: Op de zwarte lijst van banken: in de financiële gevangenis

Correctie (11 december 2020): in dit artikel werd geschreven dat een onherroepelijke veroordeling ‘de belangrijkste’ reden was voor het opzeggen van een basisbetaalrekening. Dat klopt niet, het is een van de mogelijke redenen. Dat is hierboven aangepast. Verder is een reactie van bankenkoepel NVB toegevoegd.