EU-akkoord over begroting en rechtsstaattoets

Europese lidstaten hebben hun goedkeuring gegeven aan de nieuwe meerjarenbegroting, inclusief een nieuw ‘rechtsstaatmechanisme’. Tijdens een topontmoeting in Brussel konden alle 27 zich donderdagavond scharen achter een compromistekst die extra uitleg geeft aan het nieuwe instrument. Nederland had voorafgaand aan de ontmoeting nog een aantal vragen over de tekst, maar volgens betrokkenen werden die afdoende beantwoord.

In het compromis blijft de tekst over het nieuwe ‘rechtsstaatmechanisme’ ongewijzigd. Met dat nieuwe instrument moet het mogelijk worden landen die de rechtsstaat schenden te korten op EU-subsidies. Wel is een ‘toelichtende verklaring’ opgesteld, waarin een paar aspecten ervan worden opgehelderd. Zo staat er dat de Europese Commissie bij het gebruik van het sanctiemechanisme eerlijk, onpartijdig en proportioneel te werk moet gaan. De toets gaat bovendien alleen gelden voor de nieuwe EU-begroting, en niet voor vertraagde gelden uit de oude begroting.

Lees ook: Gaat Merkel een EU-crisis voorkomen met een inlegvelletje?

Belangrijkste punt is de afspraak dat de precieze ‘richtlijnen’ van de toets eerst nog aan het Hof van Justitie in Luxemburg mogen worden voorgelegd. Tot die een oordeel heeft uitgesproken, kan de Commissie nog geen sancties opleggen.

Nog een aantal vragen

Voorafgaand aan de topontmoeting liet premier Mark Rutte nog weten een aantal vragen over de tekst te hebben. Zo wilde Nederland de verzekering krijgen dat de ‘aanvullende verklaring’ het nieuwe instrument niet zou verzwakken. Nadat de tekst donderdag door juristen is doorgeplozen, kon die garantie volgens betrokkenen gegeven worden.

Rutte wilde daarnaast zeker weten dat zodra er een oordeel van het Europees Hof van Justitie ligt, de schendingen met terugwerkende kracht kunnen worden vastgesteld. Ook daarover kreeg Nederland naar verluidt toezeggingen.

Met het akkoord is een Europese begrotingscrisis op het laatste moment afgewend. Polen en Hongarije weigerden in te stemmen met de nieuwe begroting, zolang het rechtsstaatmechanisme niet van tafel ging. Zonder unanieme instemming kon de nieuwe begroting 1 januari niet van start gaan en zou een groot deel van de EU-fondsen stil komen te liggen. Het speciale coronaherstelfonds om landen in financiële nood te helpen, zou bovendien niet gevuld kunnen worden.

De spanning liep de afgelopen weken flink op. Warschau en Boedapest leken zich aanvankelijk alleen maar verder in te graven. Intussen werd vanuit Brussel en Berlijn de druk opgevoerd. Vorige week nog liet de Commissie openlijk weten te werken aan een ander coronafonds, waaraan Polen en Hongarije niet zouden kunnen deelnemen. In Brussel constateerde men donderdag: die druk heeft gewerkt.