Politie gaat lekken bestrijden met computerprogramma

De Nationale Politie heeft een programma ontwikkeld dat het lekken door agenten van vertrouwelijke politie-informatie naar criminelen moet tegengaan. Het gaat om een methode die „opvallend zoekgedrag binnen de politiesystemen in een vroegtijdig stadium moet detecteren”.

Alle politiemedewerkers zijn afgelopen vrijdag via het intranet geïnformeerd over de plannen. In de aankondiging van het nieuwe controlesysteem spreekt de politie over een procedure die de organisatie in staat stelt „mogelijk misbruik van informatie beter en sneller te signaleren”. Vanaf het voorjaar wordt het computerprogramma geleidelijk in gebruik genomen, eind volgend jaar wordt „het zoekgedrag van alle 65.000 medewerkers gemonitord”. Afgelopen anderhalf jaar heeft bij de politie Amsterdam het controlesysteem ‘Atypische signalen’ al proefgedraaid.

De politie zegt „oneigenlijk gebruik van politie-informatie” op alle niveaus aan te willen pakken. Als voorbeelden worden genoemd: uit voorzorg het nieuwe vriendje van je dochter natrekken, uit nieuwsgierigheid het strafblad van een bekende Nederlander bekijken of tegen betaling informatie lekken over lopende onderzoeken. In 2019 onderzocht de politie 178 gevallen van mogelijk doorspelen van informatie. De onderzoeken leidden ertoe dat 68 politieagenten een disciplinaire maatregel kregen opgelegd wegens lekken, misbruik van informatie of het achterhouden daarvan. In 2018 gebeurde dat 71 keer, tegenover 50 gevallen in 2017.

Lees ook: Recherche onderzoekt acht mogelijke corruptiegevallen bij douane

Big brother is watching you

Binnen de politie wordt wisselend gereageerd op de plannen voor meer toezicht. „Helaas laten recentelijk de media weer zien, dat er in grote onderzoeken is gelekt. En daar heb ik een vreselijke hekel aan. Niet alleen kunnen anderen in gevaar gebracht worden, maar ook de eigen collegae”, schrijft een agent. „Helaas hebben resultaten uit het verleden dit noodzakelijk gemaakt. Triest maar waar”, reageert een collega. Anderen waarschuwen tegen ‘Big Brother is watching you’.

De voorzitter van de grootste politievakbond NPB, Jan Struijs, heeft twijfels over het „actueel in plaats van achteraf monitoren” van politieagenten. „Als er doorlopend over je schouder wordt meegekeken, kan dit de vertrouwensrelatie met je werkgever aantasten. Hoe harder je werkt op straat, hoe meer bevragingen je doet. Harde werkers zullen zich meer moeten verantwoorden.”

Struijs vreest dat de politie als werkgever in de strijd tegen corruptie doorslaat. „Een politieman mailde mij: ‘zo de waard is, vertrouwt hij zijn gasten’.”

„Het is goed om dreiging van buitenaf tegen te gaan door te kijken waar data op gekke momenten worden bevraagd. Het is ook goed om te proberen lekken van binnenuit tegen te gaan. Maar het mag niet uitmonden in een jacht op dienders,” zegt Loes Thissen, voorzitter van de Centrale Ondernemingsraad van de politie die formeel nog met het plan moet instemmen.

Topscoorder

De politie weerspreekt dat het nieuwe systeem permanent over de schouder van agenten meekijkt. „Dit model richt zich niet in de eerste plaats op de individuele gebruiker, maar op het beschermen van vertrouwelijke informatie. Als het systeem een afwijkend patroon opmerkt, hoeft dat ook niet direct te betekenen dat er iets aan de hand is. Dat moet eerst worden gecheckt”, aldus projectleider Taco Vrolijk.

De politieleiding zegt dat een agent wiens gedrag door het nieuwe controlesysteem als opvallend wordt aangemerkt omdat hij bijvoorbeeld veel informatie opvraagt buiten diensttijd, niet automatisch nader onderzocht gaat worden. „Elke ‘topscoorder’ wordt beoordeeld door de leidinggevende, voordat er opvolging aan de signalen wordt gegeven. Mocht er sprake zijn van vermoedelijk plichtsverzuim of crimineel lekken wordt, volgt er het gebruikelijke disciplinaire traject.”

Groeiend probleem

Lekken van politie-informatie naar de onderwereld is een groeiend probleem. „Het lijkt erop dat corruptie in omvang eerder toe- dan afneemt”, zei korpschef Henk van Essen in september. Hij sprak van „ernstige en zorgelijke signalen”. De politie heeft dit najaar een speciaal team opgericht nadat in het zogeheten Encrochat-onderzoek naar versleuteld berichtenverkeer tussen criminelen, de politie ook stuitte op informatie over ambtelijke corruptie. „Corruptie is als betonrot. En daarvoor is bij de politie geen plaats”, aldus Van Essen.

Afgelopen week berichtte NRC dat een groep criminelen rond de verdachte Rotterdamse cocaïnesmokkelaar Roger P. dit voorjaar via een corrupt politiecontact dagelijks inzage heeft gekregen in de politiesystemen. De lekkende agent is voor zover bekend nog niet opgepakt.

Lees ook: Criminelen kregen inzage in politiesystemen

Dit artikel is geactualiseerd met de reactie van de Centrale Ondernemingsraad.