‘Onbedoelde Amerikanen’ blijven in de klem, nu meer banken rekeningen afsluiten

Voor een groep Nederlandse burgers, die onbedoeld ook als Amerikaans burger worden gezien, blijft het onzeker of ze in het nieuwe jaar nog een rekening hebben. Daar heeft een Kamerdebat anderhalve week geleden, met een flink aantal toezeggingen van de regering die hun lot zou kunnen beïnvloeden, geen verandering in gebracht.

ABN Amro en Rabobank hebben na navraag van NRC laten weten dat zij afscheid blijven nemen van klanten die niet meewerken aan de belastingheffing door de Amerikaanse overheid. Die klanten kunnen ook geen basisbankrekening krijgen. Eerder al maakte de Volksbank dat standpunt duidelijk in een rechtszaak van een onbedoelde Amerikaan, een dag na het debat in de Tweede Kamer met minister Wopke Hoekstra (Financiën, CDA) en staatssecretaris Hans Vijlbrief (Belastingen, D66). ING zegt desgevraagd voorlopig geen rekeningen te sluiten.

ABN Amro, Rabobank en Volksbank zeggen dat zij niet anders kunnen. Als een bank door de Amerikaanse overheid in gebreke wordt gesteld, kunnen zij namelijk forse boetes krijgen en worden uitgesloten van het internationale financiële systeem. „Dat kan een groot negatief gevolg hebben voor vele klanten”, aldus de Rabobank.

Hoeveel onbedoelde Amerikanen, die door geboorte in de Verenigde Staten of door een Amerikaanse ouder als Amerikaan worden beschouwd, hun rekening dreigen kwijt te raken, is niet duidelijk. Rabobank laat weten dat tot nu toe van een „paar tiental klanten” de rekening gesloten is. Daarnaast is er nog een ‘zeer beperkt’ aantal waarvoor sluiting dreigt. Bij ABN Amro gaat het om een handjevol klanten die ook na het sturen van veel brieven niet willen meewerken. De Volksbank geeft geen aantallen.

Zonder rekening valt er nauwelijks te functioneren in het economische verkeer

Deze mensen zullen zonder een bankrekening nauwelijks kunnen functioneren in het economische verkeer in Nederland.

Wat de situatie voor deze onbedoelde Amerikanen extra onduidelijk maakt, is dat de Nederlandse bewindslieden meerdere keren hebben laten weten het voorbarig te vinden als banken hun rekeningen opzeggen, enkel om het feit dat de onbedoelde Amerikanen niet alle benodigde gegevens hebben aangeleverd. „Ik vind het belangrijk dat in beginsel iedereen toegang heeft tot een bankrekening”, schreef Vijlbrief in oktober.

Ook is niet duidelijk wanneer de Amerikanen banken als ‘niet-nalevend’ beschouwen. In Duitsland zou ervan uit worden gegaan dat het voldoende is als de banken kunnen bewijzen dat ze er alles aan gedaan hebben om de klanten in beweging te krijgen, en ook het ministerie heeft al meerdere keren gezegd te weten „dat de inspanningen als belangrijke factor worden meegewogen”. Hoekstra zegde vorige week aan de Kamer toe de Amerikanen te vragen hierover definitief duidelijkheid te geven.

De onbedoelde Amerikanen putten steeds hoop uit die uitlatingen. Maar telkens weer blijkt dat in de kansberekening in de bestuurskamers van banken, de woorden van de bewindslieden het afleggen tegen de mogelijkheid dat de Amerikanen naar sancties grijpen. Want als die komen, zijn de gevolgen groot.

Wie doorbreekt de patstelling? In schriftelijke vragen van vertrekkend VVD-Kamerlid Helma Lodders vorige week, na de uitspraken van de Volksbank, vraagt zij de minister om de ‘kafkaëske cirkel’ te doorbreken.

De vraag is wat de mogelijkheden zijn voor de overheid. Banken dwingen tot het stoppen met afsluiten, doet de kans op sancties niet afnemen. Het is niet waarschijnlijk dat de Nederlandse regering de banken daaraan bloot stelt. Kamerlid Lodders zei eerder dat de regering de banken te hulp moet schieten. „Als de regering blijft volhouden dat banken geen sancties krijgen van de Amerikanen, dan moet de overheid ook de consequenties dragen als die er toch komen.”

Maar uiteindelijk is dat alleen symptoombestrijding. De oorzaak van de moeilijkheden van de onbedoelde Amerikanen ligt in de VS, omdat zij als enige land in de wereld naast Eritrea hun burgers buiten de eigen landsgrenzen menen te mogen belasten. En daarbij de machtsmiddelen heeft om dat af te dwingen: een bank die ‘onvoldoende’ meewerkt en als straf wordt uitgesloten van de financiële markten, heeft weinig bestaansrecht.

Die ruime belastingwetgeving heeft bovendien niet alleen invloed op die ‘kleine’ groep onbedoelde Amerikanen die niet wil meewerken. In totaal zijn er in Nederland zo’n 46.000 US persons, burgers die door geboorte in de VS of door een Amerikaanse ouder als Amerikaan worden beschouwd. Zij die meewerken met de heffing, kunnen te maken krijgen met hoge afdrachten, bijvoorbeeld op pensioenbeleggingen. En vanwege de benodigde extra inspanningen voor deze groep, zijn er financiële instellingen die US persons geen beleggingsproducten aanbieden, of helemaal weren als klant.

Sommige financiële instellingen weigeren US persons helemaal als klant

Uiteindelijk zal voor de hele groep de Amerikaanse regering tot beweging gedwongen moeten worden. Nederland heeft al gezegd daarbij Europees op te willen trekken: overal in de wereld spelen dezelfde problemen.

Een nieuwe Amerikaanse regering biedt een kans, al koestert niet iedereen hoop. De wetgeving die de banken dwingt tot het doorgeven van de gegevens van Amerikaanse klanten, werd immers ingevoerd in 2013. Toen was Joe Biden vicepresident.

Belangenclub Americans Overseas kijkt daarom nog steeds vooral naar het ministerie en de banken. Die moeten begrijpelijke informatie verstrekken, zodat mensen beter weten waar ze aan toe zijn. Maar bovenal moeten ze zich beter in hun burgers en klanten verplaatsen. Oprichter Daan Durlacher: „Als we ons allemaal afvragen: hoe zou ik het vinden als mij dit gebeurde? Dan zou dit probleem er heel anders uitzien.”