Dit kwartetspel leert schooljeugd dat mishandeling nooit de schuld van het kind is

‘Heb jij van tekort: ‘nooit genoeg eten’?” „Nee.” „Heb jij van lijf: ‘blijf van me af’?” Wie meeluistert in groep acht van basisschool Cosmicus in de Haagse Schilderswijk hoort teksten over pijn, verdriet, mishandeling. Wie kijkt, ziet vier tafeltjes met kinderen van tien, elf en twaalf jaar vrolijk kwartetten. „Mag ik van jou ‘pijn’?”, vraagt Emes Han aan Hamide.

Het is niet zomaar spelen onder schooltijd. Het kwartet, ontwikkeld door GGD Haaglanden, moet kinderen leren wat kindermishandeling is. Dat het niet álleen gaat om slaan of schoppen, maar dat mishandeling vele vormen kan aannemen. Dat als je niet zelf wordt geslagen, maar je ouders elkaar slaan, het ook fout is. Dat als je thuis iets meemaakt of bij vriendjes iets ziet, je aan de bel moet trekken.

De schatting is dat in elke Nederlandse klas gemiddeld één kind zit dat slachtoffer is van kindermishandeling. En omdat voorkomen van kindermishandeling lastig is, wordt in de regio Haaglanden ingezet op ‘vroegsignalering’.

Want als er meldingen binnenkomen bij Veilig Thuis, het meldpunt dat wettelijk de taak heeft onderzoek te doen naar huiselijk geweld en kindermishandeling, is er vaak al veel gebeurd. Vorig jaar kwamen daar ruim zevenduizend meldingen uit Haaglanden binnen, landelijk ruim honderdertigduizend. Maar niet elk slachtoffer of incident wordt gemeld.

Lees ook: Huiselijk geweld stopt vaak niet na melding

Onder meer met het kwartet, dat sinds half november op vijf basisscholen wordt gespeeld, wil de GGD kinderen bewust maken van wat acceptabel is en vooral: wat niet.

Geen nieuwe kleren

Op basisschool Cosmicus gaat meester Emin Bas handig het gesprek aan met zijn groep acht. Het kwartet – over een jongetje dat wordt verwaarloosd en geslagen en iemand in vertrouwen neemt – is eerst gespeeld als onderdeel van de Internationale Dag van de Rechten van het Kind, één van de schendingen is mishandeling.

Een week later speelt de klas het nog eens. Na afloop vraagt hij: „Jullie spelen leuk, maar hebben jullie nu ook op de inhoud van de kaartjes gelet?”

Roisin zegt: „Er stond dat zijn kleren te klein waren.”

Meester Emin: „Wat heeft dat te maken met kindermishandeling?”

„Nou, dat hij geen nieuwe kleren heeft en dat hij het dan koud krijgt. Dat is een soort van kindermishandeling.”

Meester Emin zegt: „Wat is erger: dat je wordt geslagen of dat je geen nieuwe kleren krijgt?”

„Slaan”, roepen de meeste kinderen. Maar een van de meisjes zegt: „Als je geen nieuwe kleding hebt, word je misschien gepest en is dat ook erg.” De meester vindt dat ook „een mooi antwoord”.

Hij vertelt buiten het lokaal dat vooral het bij het kwartet behorende verhaal over een jongetje dat zelf werd mishandeld veel indruk heeft gemaakt op zijn groep. „Deze kinderen hebben het goed. Ze hebben betrokken ouders en mishandeling is ver weg voor ze. Echt begrijpen wat het is, is lastig.” In de dertien jaar dat Bas hier en in Rotterdam les gaf, heeft hij nooit slachtoffers in zijn klassen gehad, zegt hij. Alleen eens een jongetje dat vies rook, alsof hij niet verschoond werd. „Daar praat je dan met de ouders over.”

Lees ook: Kind in de knel? De jeugdbeschermer helpt, op afstand

Huisbezoek

Tot de coronalockdown gingen leraren van het Cosmicus op huisbezoek, vertelt directeur Fatih Özbasi. „Dat is belangrijk om signalen op te pikken: heeft het kind een eigen kamer, is er een boekenkast?” Een melding bij Veilig Thuis is niet altijd de oplossing, zegt hij. Soms is er vooral ondersteuning nodig. De school heeft een intern begeleider met pedagogische achtergrond om ouders te helpen bij vragen over opvoeding.

Özbasi zegt dat er op het Cosmicus „tot op heden” geen signalen van mishandeling zijn binnengekomen. Toch, het kwartet is een goede aanvulling, vindt de directeur. Het past bij de school die wereldburgerschap wil leren aan kinderen. „Moed is een van de universele waarden en het is moedig om over mishandeling te praten.”

In de klas vraagt meester Emin Bas: „Welk kaartje heeft de meeste indruk gemaakt?”

Sudenur: „Van ‘blijf van me af’.”

„En de belangrijkste boodschap?”

Mehlika: „Dat het nooit de schuld van het kind is.”

Aanvulling (27/11): De illustraties op het kwartet zijn gemaakt door Gemma Plum, die het ook ontwierp. Dat is toegevoegd aan het fotobijschrift.