Europese Commissie negeerde belangenconflict bij inhuren BlackRock

De Europese Commissie heeft het risico op belangenverstrengeling onvoldoende meegewogen toen ze vermogensbeheerder BlackRock een opdracht gunde advies te geven over nieuwe klimaatregels voor banken. Dat oordeelt de Ombudsman van de Europese Unie woensdag na een door Europarlementariërs ingediende klacht.

Het oordeel heeft geen directe gevolgen, maar zet wel de schijnwerper op een smoezelig plekje op het groene Brusselse blazoen en toont zwakheden in de omgang met mogelijke belangenconflicten.

Dit voorjaar won BlackRock, de grootste vermogensbeheerder ter wereld, een aanbesteding om de Commissie – voor 280.000 euro – te adviseren over hoe klimaat een rol kan krijgen in bankenregulering. Het bericht veroorzaakte ophef onder Europarlementariërs en activisten. BlackRock beheert tientallen miljarden aan beleggingen in de fossiele industrie en behoort tot de topdrie van investeerders in de acht grootste oliemaatschappijen. Maar vooral de forse belangen die BlackRock heeft in vrijwel alle grote Europese banken riepen vragen op.

Lees ook: BlackRock zet klimaat op de agenda, maar is nu niet opeens groen

Gescheiden afdelingen

„Het is moeilijk hierin geen overduidelijk belangenconflict te zien”, schreven Europarlementariërs eerder dit jaar in een klacht. Zowel de Commissie als BlackRock verweerde zich door erop te wijzen dat de adviestak van de vermogensbeheerder los opereert van de afdeling die over investeringen gaat, zodat „informatie die met dit rapport samenhangt niet terechtkomt bij een andere afdeling van Blackrock”.

Het overtuigde critici niet. „Wie gelooft serieus dat een belangenconflict wordt voorkomen door zo’n zogenaamde ‘fysieke scheiding’?”, aldus Europarlementariër Damien Carême van de Franse Groenen eerder dit jaar.

Nu oordeelt ook de Ombudsman dus dat de Commissie „waakzamer” en „strenger” had moeten zijn op het risico van een belangenconflict. Tegelijk constateert ze dat er geen daadwerkelijke overtreding is geweest, omdat de regels voor aanbestedingen daarvoor te vaag zijn. De Ombudsman adviseert daarom die aan te scherpen en daarbij ook de Europese klimaatambities in overweging te nemen.

„Je kunt bij de gunning van bepaalde contracten niet alleen een lijstje met voorwaarden afvinken”, aldus Ombudsman Emily O’Reilly woensdag. „Het is uiteraard belangrijk bieders gelijk te behandelen, maar als je andere cruciale factoren niet meeweegt, schaadt dat uiteindelijk ook het algemeen belang.”

De relatief lage prijs die Blackrock voor zijn adviesrapport rekent, had volgens O’Reilly een waarschuwing moeten zijn, omdat het „gezien kan worden als een poging invloed uit te oefenen op een investeringsgebied dat relevant is voor zijn klanten.”

Vergroening van het geldsysteem

Het kritische rapport verschijnt terwijl de gevolgen van de Europese klimaatambities voor de financiële wereld steeds duidelijker worden. Het besef dat voor een effectief klimaatbeleid ook het geldsysteem de komende jaren moet vergroenen, is in Brussel inmiddels doorgedrongen. Private investeringen spelen immers een sleutelrol in het laten slagen van de ‘Green Deal’, het plan waarmee Europa wil vergroenen.

Een van de manieren om ervoor te zorgen dat die investeringen op de juiste plek terechtkomen, is de nieuwe „taxonomie duurzame investeringen”. Met die lijst, die nog eind dit jaar wordt afgerond, legt de Commissie vast welke investeringen het label ‘duurzaam’ mogen krijgen.

Het advies waarvoor Blackrock werd ingeschakeld, richt zich op een ander onderdeel: nieuwe toezichtregels voor banken waarin klimaatrisico’s expliciet worden meegenomen. Nu spelen klimaat en duurzaamheid geen rol bij de beoordeling van de kredietwaardigheid van banken, maar de roep om dat in de toekomst wel te doen, wordt luider. Nieuwe regels zouden banken bijvoorbeeld kunnen verplichten fossiele investeringen als risicovoller weg te schrijven, waardoor ze er meer kapitaalreserves tegenover moeten zetten.

Een andere mogelijkheid is de kapitaalvereisten bij duurzame investeringen juist te verlagen, om banken daar meer speelruimte te geven. Ten slotte zou de Commissie het toezicht strenger kunnen maken voor banken met grote fossiele portefeuilles.

Commercieel belang

Het betekent, schrijft de Ombudsman, dat bedrijven er „groot commercieel belang” bij hebben om „de EU-organen te beïnvloeden bij het opstellen van nieuw groen beleid.” Dat blijkt ook uit een rapport dat lobbywaakhond Corporate Europe Observatory (CEO) woensdag gelijktijdig met het Ombudsman-oordeel publiceerde. Het beschrijft hoe Blackrock de afgelopen tijd pogingen deed de nieuwe lijst met criteria voor wat als duurzame investering geldt af te zwakken. Dit maakt het besluit Blackrock advies te laten geven nog kwalijker, vindt CEO-onderzoeker Kenneth Haar. „Door Blackrock te selecteren, gaf de Commissie ‘Big Finance’ feitelijk het stuur in handen bij de implementatie van haar plannen voor het verduurzamen van de financiële sector.”

In een reactie benadrukt de Europese Commissie dat volgens de Ombudsman geen overtredingen zijn begaan. „Het bevestigt wat we steeds hebben gezegd: we hebben de regels volledig en eerlijk toegepast”, aldus haar verklaring.

Blackrock laat weten dat alleen kwalitatieve factoren een rol speelden bij de gunning van de adviesopdracht en dat het ernaar uitkijkt het rapport af te ronden.