Gemeenten hebben geen zicht op arbeidsmigrant in ‘spookwoning’

Buiten het zicht van gemeenten wonen grote aantallen arbeidsmigranten in huurwoningen die als leegstaand zijn geregistreerd. Gemeenten raken zo het zicht op hun inwoners kwijt en kunnen niet controleren op hygiëne en veiligheid. Bij brand of noodsituaties is het onduidelijk of er mensen in een pand wonen. Ook vergroot deze ‘spookbewoning’ – de ongeregistreerde verhuur van woningen – de kans op uitbuiting van bewoners en bemoeilijkt zij de doorstroming op de krappe woningmarkt.

Dat blijkt uit een rondgang van NRC langs gemeenten met de hoogste percentages inwoners uit Midden- en Oost-Europa. Twintig van de 24 benaderde gemeenten reageerden, negentien daarvan weten van het bestaan van spookwoningen. Ze komen er achter via overlastmeldingen uit de buurt of onverwachte controles.

Lees ook de bijbehorende reportage over spookwoningen: Onbewoond? Nee, hier zitten arbeidsmigranten

In Nederland is het verplicht je in te schrijven op een woonadres. Verhuis je, dan moet je het nieuwe adres binnen vijf dagen na je verhuizing doorgeven, anders kan een gemeente een boete geven. Voor buitenlanders zijn de regels soepeler: pas als zij langer dan vier maanden in Nederland verblijven, zijn ze verplicht zich in te schrijven in de Basisregistratie Personen (BRP) op een woonadres.

Arbeidsmigranten verblijven vaak korter in Nederland. Zo wonen veel arbeidsmigranten in huizen zonder dat gemeenten er weet van hebben. Precieze cijfers zijn er niet. Het Zeeuwse Reimerswaal zegt dat het op jaarbasis om vijftig woningen gaat, waarin zo’n 250 arbeidsmigranten wonen. Den Haag vermoedt dat er 27.000 niet-ingeschreven arbeidsmigranten in de gemeente zijn.

„Bij een grote brand op een bedrijventerrein zagen we opeens mensen met stapeltjes kleding onder de arm uit de rookwolken stappen”, zegt burgemeester Gerrit Jan Gorter van Zeewolde (Flevoland), waar zich naar schatting twintig tot dertig spookwoningen bevinden.

Veel arbeidsmigranten in een woning levert duizenden euro’s huur op

Omdat de gemeente niet weet waar de spookwoningen zijn, ligt uitbuiting op de loer. Arbeidsmigranten worden volgens Gorter in volledig verkamerde huizen geplaatst, met weinig leefruimte en privacy. En dat leidt weer tot overlast voor andere bewoners. Gorter: „Als we dan gingen kijken, troffen we meer mensen dan slaapkamers aan. Dat willen we niet. Arbeidsmigranten moeten veilig kunnen wonen en recreëren.”

Veel arbeidsmigranten in een woning is aantrekkelijk omdat het duizenden euro’s aan huurinkomsten oplevert. Daarom zetten eigenaren van de spookwoningen deze huizen ook niet te koop. „We zien dat de misstanden zich vooral voordoen in wijken met een goedkope particuliere woningvoorraad”, zegt wethouder Martijn Balster (Wonen, PvdA) van Den Haag. „Daar verdwijnen beschikbare en betaalbare woningen.”

Om de problematiek aan te pakken, willen gemeenten dat arbeidsmigranten zich verplicht op een Nederlands woonadres moeten inschrijven als ze naar Nederland komen. „Het begint allemaal met een goede registratie, die verantwoordelijkheid ligt primair bij de werkgevers”, zegt Balster.

Lees ook: ‘Huisvesting van arbeidsmigranten is niet sexy’

Hij wijst naar het rapport dat oud-SP-leider Emile Roemer in oktober uitbracht, met vijftig aanbevelingen om misstanden bij arbeidsmigranten tegen te gaan. Een van de belangrijkste voorstellen is een certificatieplicht voor uitzendbureaus. Dat kunnen ze alleen krijgen als ze aan strenge voorwaarden voldoen, zoals het registreren van hun werknemers in het BRP. Roemer: „Als je nou vanaf dag één de registratie op orde heb, dan weet je waar iemand woont. We pleiten daarnaast voor een vergunningplicht voor verhuurders, zodat je ook weet wie het pand verhuurt. Zo voorkom je dat er spookwoningen ontstaan.”

Gebrek aan alternatieven

Werkgevers en uitzendbureaus, vaak ook verhuurders van spookwoningen, wijzen op de rol die gemeenten spelen. Zo geeft één verhuurder uit het Noord-Brabantse Dongen aan dat de gemeente tot voor kort niet wilde dat hij zijn huurders inschreef, „omdat het administratief werk voor niks was”. De gemeente Dongen ontkent dit te hebben gezegd.

Andere verhuurders wijzen erop dat leegstaande woningen gewild zijn omdat het ontbreekt aan alternatieven. Het neerzetten van blokken woningen voor arbeidsmigranten, iets waarvoor gemeenten toestemming moeten geven, zou een oplossing kunnen zijn, zeggen ze.

Spookwoningen in Dongen p. 10