Bij rampen neemt de rol van klimaat verder toe

De dodelijkste ramp die zich in 2019 heeft voorgedaan was de hittegolf in Europa. Dat is een van de verrassende conclusies uit het World Disasters Report 2020 van het Internationale Rode Kruis dat dinsdag is gepubliceerd, uitgerekend als Midden-Amerika opnieuw wordt getroffen door een orkaan. Maarten van Aalst, directeur van het Rode Kruis Klimaatcentrum en medeauteur van het rapport, plaatst wel een kanttekening. Er zit een vertekening in de cijfers waardoor het dodental in Europa zo hoog lijkt. „In ontwikkelingslanden wordt de sterfte als gevolg van hitte niet goed bijgehouden”, zegt Van Aalst in een telefoongesprek.

Het thema van het rapport is dit jaar klimaatverandering. Dat is niet voor niets, want als het rapport iets laat zien, is het wel dat extreme neerslag, langdurige droogte en zware stormen een steeds grotere rol spelen bij rampen. „Sommige rampen zouden vrijwel zeker niet zijn gebeurd zonder klimaatverandering”, zegt Van Aalst. „De kans op de extreme hitte die we vorig jaar en dit jaar in Europa hebben meegemaakt, zou zonder klimaatverandering heel klein zijn geweest. In Nederland gaat het om een toename met een factor tien.”

Toch hebben weinig mensen dit waarschijnlijk als een ‘ramp’ ervaren?

„Een hittegolf komt anders in het nieuws dan een aardbeving of een overstroming. Omdat er bij die laatste vaak dramatische beelden zijn van mensen die direct getroffen worden. Dat is bij hitte veel meer verspreid en minder zichtbaar.”

Volgens het rapport is vooral het aantal overstromingen fors toegenomen.

„Deels komt dat doordat die het meeste voorkomen en dus het best zichtbaar zijn in de statistieken. In 2019 gaat het om 127 van de 308 natuurrampen. Bovendien komen hier verschillende factoren bij elkaar. Er is vrijwel zeker sprake van een toename van extreme regenval. En de gevolgen daarvan worden versterkt door ontbossing, of doordat veel mensen zich in kwetsbare gebieden vestigen.

„De boodschap van het rapport is daarom: bereid je voor op meer rampen. Hou daar ook rekening mee bij de inrichting van steden en rivierbeddingen. Zo houden we in ieder geval controle over de factoren waar we wel grip op hebben.”

Wat betekent dat voor een hulporganisatie als het Rode Kruis?

„Neem Bangladesh. Dat land werd in mei geteisterd door Amphan, een extreem zware cycloon. In de jaren 70 zou die waarschijnlijk honderdduizenden levens hebben gekost. Door waarschuwingssystemen en veilige schuilplaatsen konden miljoenen mensen op tijd worden geëvacueerd en zijn er maar ongeveer honderd mensen omgekomen. De volgende stap is dat we ook vooraf hulp bieden, op basis van voorspellingen. Een simpel voorbeeld is dat van een alleenstaande moeder met een paar kinderen en een koe. De melk die ze niet zelf gebruikte, verkocht ze en was haar bron van inkomsten. Tot voor kort kon ze bij een storm wel haar gezin redden, maar de koe moest ze achterlaten of verkopen. Vlak voor een storm zou dat laatste nauwelijks iets hebben opgeleverd. Met een beetje geld kan ze de koe in veiligheid brengen en na de overstroming haar leven weer oppakken. Dat is menswaardiger en ook nog kostenefficiënter.”