Waarom gaan partijen zo vaak naar de rechter?

Al voor de verkiezingen hadden de Republikeinen zeventien rechtszaken aangespannen die vooral het stemmen per post en het stemmen tijdens de pandemie in cruciale staten betroffen. Woensdag kondigden de Republikeinen aan in vier staten – Georgia, Pennsylvania en Wisconsin – naar de rechter te stappen om stemmen tellen te laten stoppen of om hertelling te eisen. De Democraten spanden de afgelopen maanden circa vijftien zaken aan. Belangengroepen lieten zich evenmin onbetuigd: schattingen spreken van 200 tot 250 zaken rond de verkiezingen.

Het maakt 2020 tot een record in de al langer lopende ontwikkeling van de juridisering van de stembusgang in de VS. Stemrecht is er nooit onomstreden geworden. Processen over het registreren van kiezers, de manier waarop ze zich moeten legitimeren, het hertekenen van kiesdistricten, het sluiten van stembureaus in districten waarvan de kiezers niet op jouw partij stemmen – het is allemaal al jaren gangbaar.

Dit is historisch verklaarbaar. De Voting Rights Act die uitsluiting van zwarte Amerikanen bij de stembus verbood, stamt uit 1965 en is dus pas ruim een halve eeuw oud. En nog altijd zijn er vaak minder stembureaus op plekken waar veel Afro-Amerikanen wonen, en zijn de eisen die aan identificatie worden gesteld voor hen minder makkelijk haalbaar. Er is geen collectieve wil dit democratisch recht tot een algemeen gedeelde, naadloos verlopende operatie te maken. Wetsvoorstellen om de van plakband en verwarring aan elkaar hangende steminfrastructuur te verbeteren, stuiten doorgaans op Republikeins verzet

Een andere oorzaak van de juridisering van de stembusgang is het kiesstelsel zelf. First-past-the-post, het feit dat één stem genoeg kan zijn om een hele staat naar één partij te laten gaan, maakt het aanlokkelijk om de stembusgang van de andere partij te ontmoedigen, te hinderen of te beperken.

Altijd rood of altijd blauw

Polarisatie zorgt ook voor meer rechtszaken: veel Amerikanen stemmen hun leven lang op dezelfde partij. Hele districten zijn daardoor altijd rood of altijd blauw. Ook dat maakt het van strategisch belang om te proberen via de rechter de legaliteit van stemprocedures of de geldigheid van stembiljetten in staten of districten van de tegenstander aan te vechten.

Lees ook: Trump zet juristen in hogere versnelling

Met hun relatief smalle, demografische basis van vooral witte Amerikanen zijn het de Republikeinen die het stemproces in toenemende mate proberen te frustreren, terwijl de Democraten dit juist proberen te verruimen en te vereenvoudigen om zo jonge kiezers en immigranten in te lijven.

Althans, zo zien de Democraten het. Republikeinen zeggen dat de Democraten met hun streven naar zoveel mogelijk uitgebrachte stemmen juist fraude en gerommel in de hand werken. Mensen zouden dubbel stemmen, doden en illegale migranten zouden op registratielijsten staan.

Alleen: bewijs voor doorslaggevende fraude is er niet. In 2016 hield Trump lang vol dat „miljoenen” illegale kiezers Hillary Clinton het hoogste aantal stemmen, de popular vote, hadden bezorgd. De onderzoekscommissie die Trump oprichtte om deze massafraude te onderzoeken, werd uiteindelijk in stilte ontbonden.

Monster van Loch Ness

In The Washington Post noemde Benjamin Ginsberg, een gepensioneerd jurist die de Republikeinen 38 jaar adviseerde bij hertellingen en verkiezingsdisputen, fraude het ‘monster van Loch Ness’ van de Republikeinse Partij. „Mensen brengen veel tijd door met ernaar te zoeken, maar het bestaat niet.” De rechtszaken, schreef hij, zijn een „multimillion-dollar poging om kiezers hun burgerrecht te ontnemen”.

Dit jaar hebben Trump en de Republikeinen aanvallen op stemmen per post tot pijler van hun campagne gemaakt. Eerst probeerden ze het uitbreiden van stemmen per post – veiliger temidden van een pandemie – tegen te houden. Nu spannen ze rechtszaken tegen het tellen van ‘illegale’ poststemmen aan – als een buffer tegen mogelijk verlies. Maar hoe vaak Trump afgelopen maanden ook ‘fraude’ en ‘doorgestoken kaart’ heeft geroepen, voor ‘gecoördineerde nationale kiesfraude’ is geen bewijs, zei FBI-directeur Christopher Wray eind september.

Trump zei meermaals dat de verkiezingen beslecht zullen worden door het Supreme Court. Eerder gebeurde dat in 2000, toen na een maandenlang juridisch wanhoopsgevecht het overwegend conservatieve hoogste gerechtshof hertellingen in Florida stillegde en George W. Bush als winnaar aanwees.

Dit jaar kan het opnieuw zover komen. „We stappen naar het Supreme Court”, dreigde Trump dinsdagnacht. Vorige maand nog beëdigde hij voor de derde keer in zijn ambstermijn een conservatieve rechter in dat hof. En woensdag kondigden de Republikeinen voor het eerst aan een hertelling te zullen aanvragen, in Wisconsin.