Onrust in de VS kan hier het verkeerde voorbeeld geven

Kort voor de zomer had ik een video-interview met het veiligheidsvakblad Secondant. Daarin zei ik rekening te houden met een hete herfst waarin een giftige cocktail zou kunnen ontstaan.
Een tweede golf van de Covid-pandemie. Een steeds voelbaarder wordende economische recessie. Een toenemende corona-fatigue en groeiend ongenoegen over de beperkingen. Terwijl de legitimiteit van de overheid, na de saamhorigheid tijdens de eerste paniekpiek, per definitie zou afnemen. Dat zou wel eens een giftige cocktail kunnen vormen, een voedingsbodem voor maatschappelijke onrust. Gelukkig hadden we de hele zomer nog ons daarop voor te bereiden. En natuurlijk, het kon ook best héél anders lopen.
Ik eindigde dan ook met de wens dat we in het najaar met z’n allen meewarig om mijn uitspraken zouden lachen. Omdat het allemaal weer verschrikkelijk was meegevallen.

Terugval

Inmiddels zitten we al een aardig eind in de herfst. En is het vooralsnog helemaal niet meegevallen. De tweede corona-golf grijpt – net als overal in Europa – stevig om zich heen. Steeds meer mensen voelen de terugval van de economie. De stress neemt toe. Niet alleen in de vorm van stress door corona, maar ook door (de dreiging van) de economische gevolgen, de sociale gevolgen, de mogelijkheden van mensen (jongeren!) om zich te ontplooien.
Uit de wetenschap weten we dat ons vermogen om adequaat met stress om te gaan niet oneindig is. Dus neemt dat nu langzaam af. Met korte lontjes als resultaat. Het publieke vertrouwen in de toekomst – de belangrijkste driver van de sociale stemming – is in elkaar gezakt. We polariseren. De groep die méér maatregelen wil neemt toe, de groep die minder wil evenzeer, het midden verdwijnt. Terwijl incidenten en ontwikkelingen uit andere landen nog eens extra stress en onrust brengen. Zoals de extreem-islamitische aanslagen uit Frankrijk - of, gisteravond, in Wenen. Of de spanningen tussen Trump-aanhangers en de – in hun ogen – Radical Left in de VS.

Aanslagen

Kort voor de zomer wist ik nog niets van de Franse aanslagen. Nog sterker: in de zomer stond ik zelf in Nice nog argeloos de schoonheid van de basiliek te bewonderen waar nu drie mensen dramatisch werden vermoord. We konden op dat moment al wel allemaal de groeiende onrust in de VS zien. Met een president die de onrust nog eens verder aanwakkerde. En die na de geloofwaardigheid van de media of die van het gerechtelijke systeem nu ook de geloofwaardigheid van de verkiezingen systematisch ondergroef. Een president ook die in het midden liet of hij zich van de uitslagen wat zou aantrekken.

Onderhuids

Ik heb de metafoor al vaker gebruikt: als het regent in de VS, begint het bij ons ook te druppen. Al helemaal als de ontwikkelingen daar aansluiten bij onderhuidse gevoelens hier. Overdreven? Kijk dan even naar wat de dood van George Floyd ook in Nederland teweegbracht. Ik hield (en houd) er dus rekening mee dat rond de Amerikaanse verkiezingen grootschalige maatschappelijke onrust en geweld kan ontstaan. Die op haar beurt een trigger kan vormen voor onrust en zelfs geweld bij ons. Omdat de voedingsbodem daarvoor inmiddels is gelegd. Omdat de lontjes korter zijn geworden, de onvrede en afstand tussen groepen groeit, de legitimiteit van de overheid onder druk staat. En, helaas ook, omdat sommigen domweg uit zijn op een verzetje.
Onrust in de VS kan voor de verkeerden inspirerend voorbeeldgedrag vormen. Voor anderen kan het een bron zijn van nog verder oplopende frustratie en een nog verder afnemend vertrouwen in de toekomst. Tel uit je winst.

Marnix Eysink Smeets is lector Publiek Vertrouwen in Veiligheid aan Hogeschool Inholland en directeur van de Landelijke Expertisegroep Veiligheidspercepties. De Veiligheidscolumn wordt geschreven door deskundigen uit de politiewereld.