Wie er ook wint: in Amerika huist niet één ziel, het blijven er twee

Gaat de strijd deze dinsdag om de ziel van Amerika, zoals Joe Biden zegt? Nee, dit land heeft niet één ziel meer, maar twee. Tegenover Biden en de Democraten staan Trump en de Republikeinen en die zeggen hetzelfde met andere woorden: als de Democraten winnen, zullen zij Amerika zoals wij dat kennen, vernietigen. Deze verkiezingen bepalen dus met welk van die twee zielen álle Amerikanen de komende vier jaar verder moeten.

Er is een wonderlijke discrepantie tussen wat kiezers van vrijwel alle gezindten zeggen en hoe zij zich politiek gedragen. Vraag een Amerikaan wat hij van het politieke klimaat vindt, en hij zal zeggen dat het land toe is aan rust, aan eenheid. Maar de Republikeinen kiezen doelbewust voor de eerste president die van verdeeldheid zijn handelsmerk heeft gemaakt, die al zijn tegenstanders, of ze nu Republikein zijn of Democraat, aan de schandpaal zet. En de Democraten hebben maar één doel: diezelfde man, vereerd door zo’n 40 procent van hun landgenoten, uit het Witte Huis verjagen.

Lees ook: De wereld wacht gespannen af: Biden of Trump?

Gecombineerd met de bizarre omstandigheden van de pandemie – veel minder stembureaus open, bijna 100 miljoen stemmen reeds uitgebracht, waarvan 61 miljoen per post – levert het een verkiezingsdag op zoals dit land nog niet heeft meegemaakt. De onzekerheid valt af te lezen aan de met houten beschot dichtgetimmerde winkelruiten in Washington. De politie in het hele land is op de verkiezingen voorbereid „als nooit tevoren”, zei de directeur van een politie-denktank in Time.

Dreigen met advocaten

Wat valt er te verwachten, de komende nacht, weken, jaren? Alleen de verkiezingsnacht is al onvoorspelbaar. De vele poststemmen kunnen leiden tot vertraging bij het tellen in staten waar de enveloppen pas mogen worden geopend na sluiting van de stembureaus. Trump zei dit weekend dat „we ’s avonds, zo gauw de verkiezingen voorbij zijn, met onze advocaten naar binnen gaan” – wat lijkt te betekenen dat hij stemmen die ná de verkiezingsnacht nog niet zijn geteld, als ongeldig beschouwt. Hij dankte sarcastisch het hoogste gerechtshof dat de cruciale staat Pennsylvania extra tijd gaf om poststemmen te tellen. Het kan onrust veroorzaken onder zijn aanhang, die eerder geloof hecht aan een aankondiging van de president dan van pers of stembureaus. Trump heeft een en andermaal verklaard dat hij grootschalige verkiezingsfraude verwacht en dat hij alleen door fraude kan verliezen.

In de meeste peilingen staat Biden landelijk flink voor op Trump. In de staten die de uitkomst van de getrapte presidentsverkiezingen bepalen – vooral Pennsylvania en Florida – heeft Biden een kleinere voorsprong. Mocht hij winnen dan zal hij al zijn energie en bovendien een meerderheid in het Congres nodig hebben om de gevolgen van vier jaar Trump om te buigen. Eenvoudige reparaties – terug naar het Klimaatakkoord van Parijs – kan hij wel uitvoeren. Maar hij staat, net als Obama na de Bush-jaren met de financiële crisis, voor een berg: de Covid-19-epidemie is verre van uitgeraasd, wankel economisch herstel, sociale onrust. Als de Republikeinen hun meerderheid in de Senaat behouden, kan Biden soepele voortgang vergeten.

Culturele overwinning

Als Trump wordt herkozen, zal hij doorgaan op de ingeslagen weg: de regering als eenmansbedrijf en Twitter als Staatscourant. De vijftig punten die hij heeft verspreid, vormen daarbij geen serieuze richtlijn. Daar staat bijvoorbeeld in dat hij „’s werelds geweldigste infrastructuur” zal bouwen, dat het land „in 2021 zal terugkeren naar normaal”. Ernstiger veranderingen aan de instituties van de rechtsstaat en inbreuken op de scheiding der machten staan niet in zijn programma, maar waarom zou hij daarmee ophouden?

Zodra de economie weer aantrekt – en dat gebeurt zeker in de komende jaren, en het zal des te imposanter lijken gezien de diepe val van 2020 – zal het zijn kiezers weinig uitmaken. Niet zozeer omdat zij daarvan direct profiteren, want dat is de afgelopen jaren veel minder het geval geweest dan de president suggereert. Het is eerder de vlag op een culturele overwinning. Trump is bij zijn aanhang intens populair om zijn onverholen verdediging van een maatschappelijke orde waarin conservatieve, witte Amerikanen als „patriotten” worden geprezen en progressieve landgenoten als tuig, verraders of zelfhaters worden aangemerkt.

Zie ook de NRC Verkiezingskijkwijzer

Voor beide partijen betekenen deze verkiezingen een waterscheiding. Als politicus van de oude stempel krijgt Biden te maken met een partij die veel progressiever ideeën voorstaat dan hijzelf. Het is de vraag of hij de jonge generatie Democraten tegemoet zal komen. Voor de Republikeinse Partij is de overgave aan het Trumpisme even precair. In korte tijd heeft de president alle partijgremia binnenstebuiten gekeerd en naar zijn gelijkenis geboetseerd. Met de partij-instituties is hetzelfde gebeurd als met die van de overheid: de façades staan nog overeind, maar de gebouwen zijn leeg. Zonder Donald Trump is er weinig wat de partij daarna bezielt of bijeenhoudt. Het zou zomaar kunnen leiden tot de afweging om Trumps suggestie serieus te nemen en de wet aan te passen om hem een derde termijn te bezorgen.