Veroordeling voor bedreiging en opruiing bij livestream demonstratie tegen Zwarte Piet

Vierentwintig Facebookgebruikers die commentaren plaatsten onder een livestream van een demonstratie tegen Zwarte Piet, zijn maandag door de Amsterdamse rechtbank veroordeeld tot taakstraffen van 28 tot 58 uur en geldboetes van 300 tot 450 euro. Ze hebben zich volgens de meervoudige kamer schuldig gemaakt aan opruiing – „aanzetten tot ernstige vormen van geweldpleging, zoal moord” – dan wel groepsbelediging of aanzetten tot discriminatie. Vijftien van hen moeten daarbij 50 tot 150 euro schadevergoeding betalen aan Clarice Gargard, de NRC-columnist van wie de livestream was. Eén verdachte werd vrijgesproken.

In november 2018 plaatste Gargard een livestream van een demonstratie in Amstelveen waar ze zelf aan deelnam. Onder deze stream schreven duizenden tegenstanders van de protestactie hun verwensingen. Zo meldde een 38-jarige vrouw uit Dordrecht: „Jullie moeten lekker terug na je eigen kut kanker land. Botsplinters voor de pieten haters. […] Bom gooien gelijk vanaf. Dan zijn ze nog zwarter als roet. […] Afmaken die mafkezen.” Zij kreeg van de rechtbank de zwaarste straf: een taakstraf van 58 uur.

Het Openbaar Ministerie (OM) had hier een grote zaak van gemaakt – 25 verdachten op meerdere zittingsdagen voor een drievoudige kamer – omdat het wilde duidelijk maken dat er ook op sociale media grenzen zijn aan de vrije meningsuiting. Aanzetten tot geweld en discriminatie zijn misdaden.

De rechters rekent het de veroordeelden zelfs extra zwaar aan dat zij de opruiende uitingen op Facebook deden, voor een potentieel groot publiek, waardoor de kans reëel was dat een lezer daadwerkelijk tot actie zou zijn overgegaan. Omdat de strafbare uitingen deel uitmaakten van duizenden soortgelijke reacties, spreekt de rechtbank van een „aanzwellende werking” waarin de commentaren elkaar versterkten. „De openbare orde is hierdoor in gevaar gebracht”. De rechters noemen discriminatie op basis van kleur onacceptabel: „Iedereen die in Nederland woont moet van zijn burgerrechten kunnen genieten en zich veilig en geaccepteerd kunnen voelen, ongeacht verschillende opvattingen over bepaalde kwesties.”

De rechters vonden dat het OM onzorgvuldig had gehandeld door niet zelf de 7.600 haatberichten door te nemen, maar dit over te laten aan de vrienden van Gargard. Die hadden na een week spitten een selectie van tweehonderd berichten gemaakt. Volgens de rechters had het OM hierdoor mogelijk veel meer, of ernstiger strafbare feiten over het hoofd gezien.

De rechters legden verder het advies van het OM naast zich neer om Gargard geen schadevergoeding te geven. Volgens de rechters was bewezen dat de eer en goede naam van de columnist door de reacties was aangetast – als deel uitmakende van de bedreigde en gediscrimineerde groep - en dat zij zich door de verwensingen ernstig bedreigd heeft gevoeld.

Na afloop, buiten de rechtbank, zei Gargard de uitspraak te zien als erkenning: „Vaak sta je alleen, als je tegen onrecht vecht. Maar vandaag heeft de rechtbank me hierin gesteund. Ik hoop dat deze zaak dient als voorbeeld voor meerdere zaken. Want dit is niet de manier waarop het debat gevoerd moet worden. Oproepen tot geweld en discriminatie moeten niet worden geaccepteerd.”

Gargard liet bij de eerdere behandeling verstek gaan, uit onvrede met het OM, dat aan de vooravond van de zitting plots de officier van justitie verving. Deze magistraat was door twitteraars in opspraak gebracht omdat zij in een andere aan Zwarte Piet gerelateerde zaak – rapper Akwasi werd verdacht van opruiing – tot een voorwaardelijke sepot was gekomen, en omdat zij in het bestuur van Meldpunt Discriminatie zat met een antiracisme-activist.