Kijkwijzer: hier moet je op letten tijdens de verkiezingsnacht in de VS

In welke staten spant het erom?

Zo’n tien staten gelden als de belangrijkste swing states, aangevoerd door Pennsylvania en Florida.

Pennsylvania is voor zowel president Donald Trump als voor zijn Democratische tegenstander, oud-vicepresident Joe Biden, een must-win. De noordoostelijke staat met 20 kiesmannen, jarenlang Democratisch, stemde in 2016 nipt voor Trump, net als twee andere staten in de noordelijke rust belt, Michigan (16 kiesmannen) en Wisconsin (10). De president dankte zijn verrassende zege aan die doorbraak. Biden, geboren in Scranton, Pennsylvania, wil de drie staten weer blauw kleuren. Volgens peilingen heeft hij in alle drie een voorsprong - maar die is in Pennsylvania met zo’n 5 procentpunt het kleinst. Omdat in deze staten pas op verkiezingsdag wordt begonnen met de verwerking van poststemmen, kunnen definitieve resultaten langer op zich laten wachten.

Daarnaast is Florida, naar bevolking de derde staat van het land, een grote prijs onder de battleground states. De staat stemde bij de laatste zes presidentsverkiezingen voor de landelijke winnaar. Met zijn 29 kiesmannen is Florida een onmisbare staat voor Trump. Als de president, die er in 2016 won, zijn thuisstaat kwijtraakt, is het nagenoeg ondenkbaar dat hij een meerderheid van minstens 270 kiesmannen behaalt in het Electoral College. Biden, die er een lichte voorsprong heeft in de peilingen, heeft wel andere mogelijkheden bij een eventueel verlies in de Sunshine State.

Twee andere staten om in de gaten te houden zijn North Carolina en Arizona. Zij stemden in 2016 voor Trump, maar worden wegens demografische ontwikkelingen geleidelijk Democratischer. Deze twee zuidelijke staten beginnen al voor verkiezingsdag met de verwerking van poststemmen. Daarom is het mogelijk dat er op verkiezingsavond duidelijke uitslagen komen uit deze cruciale staten.

Op welke senaatsraces moet je letten?

De Democraten hopen de meerderheid te heroveren in de honderd zetels tellende Senaat. Daar staan 35 zetels op het spel, waarvan 23 in Republikeinse en 12 in Democratische handen zijn. Nu hebben de Republikeinen een meerderheid van 53 tegen 47. De Democraten moeten dus netto vier zetels winnen - of drie als Biden het Witte Huis verovert, want dan wordt Kamala Harris Senaatsvoorzitter. De voorzitter kan de doorslag geven als de stemmen er staken.

De Democraten hebben goede kans op zetelwinst. Te beginnen in Arizona, waar de Republikeinse senator Martha McSally, tijdelijk benoemd na het overlijden van oud-presidentskandidaat John McCain in 2018, achter ligt op haar uitdager, voormalig astronaut Mark Kelly. Kelly is de man van oud-afgevaardigde Gabrielle Giffords, die in 2011 in het hoofd werd geraakt bij een schietpartij. Ze overleefde dat, maar liep blijvende hersenschade op. Het echtpaar zet zich sindsdien in voor vuurwapenbeheersing.

In Maine staat de positie van de gematigde Republikeinse senator Susan Collins op de tocht. Collins, kandidaat voor een vijfde termijn, heeft de afgelopen jaren een moeizame balanceeract uitgevoerd als centrumpoliticus in het tijdperk Trump – tot ontevredenheid van links én rechts. Haar Democratische uitdager, Sara Gideon, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden van de staat, heeft een lichte voorsprong in de peilingen.

Ook bestaat de kans dat Democratische uitdagers Republikeinse senatoren verslaan in Colorado, North Carolina, Georgia en Iowa. Republikeinen heroveren waarschijnlijk een zetel in Alabama.

Enkele Republikeinse kopstukken moeten hun zetels verdedigen. In South Carolina neemt Lindsey Graham, ooit een criticus van Trump die zich ontpopte tot een van diens loyaalste vazallen, het op tegen de Democraat Jaime Harrison. Verlies voor Graham zou een verrassing zijn. In Kentucky koerst Mitch McConnell, de huidige voorzitter van de Senaat, af op herverkiezing - al raakt hij mogelijk zijn sleutelpositie als machtige majority leader kwijt.

Welke andere races zijn interessant?

Alle 435 zetels in het Huis van Afgevaardigden staan zoals elke twee jaar op het spel. De Democraten wonnen er bij de midterms in 2018 een meerderheid, onder leiding van Nancy Pelosi. Naar verwachting zullen ze die behouden. De vraag is of ze die meerderheid kunnen uitbouwen door meer vooruitgang te boeken in de buitenwijken van grote steden, zoals het Texaanse Houston. Daar strijden de Republikein Troy Nehls en de Democraat Sri Preston Kulkarni om het 22ste district van Texas. Republikeinen hopen de ruime zeges van Democraten bij de midterms juist terug te dringen: in het zesde district van Georgia, buiten Atlanta, probeert de Republikeinse oud-afgevaardigde Karen Handel haar voormalige zetel te heroveren op de Democratische activiste voor wapenbeheersing Lucy McBath, die haar in 2018 versloeg.

Interessant is ook de race in het tweede district van New Jersey, bij Atlantic City. Afgevaardigde Jeff Van Drew werd daar in 2018 gekozen als Democraat, maar liep eind vorig jaar over naar de Republikeinen uit verzet tegen de afzettingsprocedure tegen Trump. In het Witte Huis betuigde Van Drew zijn „eeuwige steun” aan Trump, wat hem door veel kiezers niet in dank werd afgenomen. De Democraten hebben Amy Kennedy tegen hem ingezet, vrouw van Patrick Kennedy, een telg van de Kennedy’s.

Welke termen moet je kennen?

Op verkiezingsavond bedienen tv-analisten zich van een heel eigen vocabulaire om de uitslagen te duiden. Een klein abc.

Battleground state. In het grootste deel van de vijftig staten staat bij voorbaat vast welke kandidaat er wint. In circa een tiental staten is de uitslag echter onvoorspelbaarder. Hier kan het beide kanten op slingeren, daarom wordt ook veel gesproken van swing state. Soms wordt ingezoomd tot op gemeenteniveau naar pivot counties, districten die draaien.

Bellwether state. Staat die er electoraal niet per se toe doet, maar waaraan een voorspellende waarde wordt toegekend. Zo stemde Missouri tussen 1904 en 2004 (behalve in 1956) altijd op de uiteindelijke winnaar van het presidentschap. Recent golden Ohio, Florida, New Mexico, Nevada als meer betrouwbare signaalstaten.

Blue wave. Een hoge opkomst van Democratische kiezers. In 2018 surfte de oppositiepartij op een blauwe golf naar een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Trump voorspelde op Twitter recent een red wave. Dit leidde tot enige hilariteit, daar Amerikaanse vrouwen die term doorgaans bewaren voor een ander (maandelijks) fenomeen.

Clean sweep. Wanneer één partij zowel het Witte Huis als beide kamers van het Congres wint. Zo’n driedubbelslag leidt tot een government trifacta.

(To) flip. Staten die (al langer) in handen zijn van een bepaalde partij en veroverd worden door de concurrent gelden daarna als ‘geflipt’ (omgeslagen). Grote vraag is of Texas zal flippen van rood naar blauw: dan gaan de Republikeinen voor jaren de wildernis in.

Landslide. Als één kandidaat afgetekend wint. Dit is enigszins arbitrair, maar een verschil van 10 procentpunt in de electoral vote kan een maatstaf zijn. Of minstens 400 kiesmannen in het Electoral College (totaal: 538). Ook wel: blow-out.

Too close to call. Als de uitslag te nipt is om een winnaar aan te wijzen. Kan dit jaar door het verlate binnenkomen van poststemmen ook neerkomen op too early to call.

(Voter) turnout. Opkomst. In 2016 kwam 55 procent van de Amerikanen in de kiesgerechtigde leeftijd opdagen bij de stembus. Dit jaar wordt een percentage van boven de 60 verwacht.

Wanneer kunnen we uitslagen verwachten?

Vanaf 1 uur ’s nachts Nederlandse tijd zijn de eerste uitslagen te verwachten, want dan sluiten alle stembureaus in zes staten in de oostelijke en centrale tijdzones. In de staten aan de westkust, waaronder Californië (55 kiesmannen) en Washington (12) sluiten de stembureaus om 20 uur lokale tijd, 5 uur in de Nederlandse ochtend van 4 november. Als Biden een goede avond heeft, is het mogelijk dat hij na die tijd wordt uitgeroepen tot winnaar. De laatste staten die hun stembussen sluiten zijn Alaska (6 uur ’s ochtends Nederlandse tijd) en Hawaii (7 uur).

Lees ook: Vertel me wat uw postcode is, en ik zeg u wat u stemt

Of er op verkiezingsavond een duidelijke winnaar uit de bus komt, hangt vooral af van wanneer de swing states met definitieve uitslagen komen. Naar verwachting zullen Florida, North Carolina, Ohio en Texas daar relatief snel mee zijn. Ook is het mogelijk dat uitslagen in Georgia, Arizona en Iowa helder worden. Als Biden in een combinatie van die staten, die in 2016 allen voor Trump stemden, een doorbraak boekt, is dat een indicatie dat hij afkoerst op het Witte Huis.

Als Trump al die staten vasthoudt, of een staat als Florida is op verkiezingsavond too close to call, komt het waarschijnlijk aan op noordelijke staten als Pennsylvania, Michigan en Wisconsin. Die tellen hun poststemmen echter pas vanaf verkiezingsdag, en hun definitieve resultaten kunnen daarom langer, mogelijk enkele dagen, op zich laten wachten. Als daar de landelijke uitslag van afhangt, is het mogelijk dat de winnaar op de ochtend van 4 november nog niet bekend is.

Welke media kun je volgen?

Alle grote Amerikaanse tv-zenders zullen elkaar deze verkiezingsavond weer proberen de loef af te steken. Verwacht de laatste technische foefjes om de binnen druppelende uitslagen gelikt in kaart te brengen. Pompeus pratende political pundits en pollsters aan hun zogeheten ‘decision desks zullen - als elk jaar - onder grote druk staan om snel (lees: eerder dan de concurrentie) in een staat een winnaar aan te wijzen. Maar dit jaar zal, nog meer dan anders, prudentie en accuratesse boven snelheid moeten gaan.

Welke zender te vertrouwen? Als de ervaring van Election Night 2016 een leidraad moge zijn, dan is het rechtse Fox News een betere keus dan het progressieve CNN. Hillary Clinton kreeg op CNN te vroeg een voorsprong toebedeeld, die in de loop van de avond wegsmolt. Fox was veel voorzichtiger en hield ernstig rekening met winst van Donald Trump.

Dat had niet perse te maken met de conservatieve signatuur van die zender. De decision desk staat er los van de politiek gekleurde nieuwsredactie en wordt al jaren geleid door de gerespecteerde analist Arnon Mishkin. Als zogeheten ‘data-ninja’ weet hij met een supersnelle computer bepaalde trends in de uitslagen heel snel te kraken. En: Mishkin is de rust zelve. (Toen hij de leeftijd van een midlifecrisis naderde, kocht hij geen snelle sportwagen, maar besloot weer cello te gaan spelen, het muziekinstrument uit zijn jeugd, vertelde hij begin dit jaar aan klassieke muziekzender WFMT).