Koken als daad van feminisme

De afgelopen maanden heb ik genoten van de Britse serie Downton Abbey op BBC First, een kostuumdrama over de welgestelde familie Crawley en hun personeel dat zich afspeelt tussen 1912 en 1925. Een tijd waarin vrouwen maagd bleven voor het huwelijk, racisme doodnormaal was en homoseksualiteit een strafbaar taboe.

Als een van de dochters ongehuwd zwanger raakt en het kind besluit te houden, gaat ze met een tante naar Zwitserland om veilig en anoniem van het kind te bevallen. Een andere dochter wordt gestraft voor haar lustgevoelens wanneer een meneer in haar bed overlijdt en ze met haar dienstmeid en moeder het lichaam naar zijn logeerkamer moet dragen. De etiquette schrijft dan misschien sociale uitsluiting voor – de vrouwen in de familie lossen de problemen samen op.

Dat was toen, zou je denken. Maar wereldwijd worstelen vrouwen nog altijd met achterstelling en onderdrukking, en ook in het Westen neemt de druk op vrouwenrechten toe door het oprukkende conservatisme. Dat gaat gepaard met een luidruchtig geëtaleerde weerzin tegen feminisme, alsof dat iets veel verregaanders is dan het simpele idee dat vrouwen gelijkwaardig zijn aan mannen.

Onvermijdelijk komt dan ook het recht op abortus ter discussie. Conservatieven zijn daar standaard tegen – tot hun minnares zwanger wordt.

Nu zijn welgestelde vrouwen doorgaans veilig. Geld maakt volgens velen niet gelukkig, maar het geeft je wel de mogelijkheid om onafhankelijke keuzes te maken, een eigen pad te kiezen en verzekert je van toegang tot de juiste zorg. Arme vrouwen hebben het zwaarder: armoede beperkt niet alleen je perspectieven, het maakt je omgeving ook harder, meedogenlozer. Alsof je een last bent voor familie en staat, zonder het privilege fouten te mogen maken. Geboren om te dienen, niet om dromen na te jagen.

Voor vrouwen wereldwijd is de keuken een laagdrempelige manier gebleken om te ontsnappen aan hun realiteit: met traditionele gerechten die ze verkopen op straat of in eenvoudige stalletjes verdienen ze hun eigen geld, zijn ze niet langer afhankelijk van een man, in staat hun kinderen een betere toekomst te geven en andere vrouwen mee te nemen in hun groei.

Het zijn geen queen bees die zich wentelen in hun uitzonderingspositie, zij weten als geen ander dat vrijheid pas bestaat als het voor iedereen geldt. Dat zie je goed in de Netflix-serie Street Food Latin America, waarin iedere vrouw dankzij een bepaald gerecht zelfbeschikking vindt.

Je ziet het op de straten van Soedan, waar vrouwen thee en koffie verkopen en zo in hun bestaan voorzien, in de vrouwenkeukens van Marokko en de stalletjes van Indonesië. Maar ook in het populaire restaurant Darjeeling Express in Londen, waar Asma Khan haar vrouwenkeuken bestiert en daarmee wereldberoemd is geworden. Koken biedt perspectief. Je hoeft er niet rijk voor te zijn, geen opleiding voor te hebben gevolgd. Het begint al bij een eenvoudig bord eten.