Is Gezond Verstand gratis uit mensenliefde?

Mis ik iets, of wordt het tijdschrift Gezond Verstand wel heel snel en onbeargumenteerd weggezet als een „tijdschrift vol complottheorieën over corona en veel meer zaken”? Een blad met „alternatieve verklaringen, complottheorieën en anti-elitestandpunten”? Waarom zouden boekhandels als AKO en Bruna het niet mogen verkopen?

Aangezien het eerste nummer van het omstreden blad bij mij niet, zoals bij anderen wel, in de brievenbus werd bezorgd, besloot ik het online te lezen. Alternatieve verklaringen kunnen nooit kwaad in een divers medialandschap, overwoog ik, en van anti-elitestandpunten zou een kritische lezer ook niet mogen schrikken. De elite kan zich vast wel verweren. Maar hoe zou het met de complottheorieën zitten?

Bij nader inzien blijkt Gezond Verstand inderdaad geen bijster betrouwbare bron van informatie te zijn; en toch duikt er een serieuzere kwestie in op dan de reacties doen vermoeden. Ja, de inhoud is pro-Russisch, zoals de kranten al schreven, en als kritische lezer moet je de vraag stellen of de Russen erachter zitten. Het is alleen wel zo interessant wanneer je je ook afvraagt waarom – en welke Russische belangen dan worden gediend. Het antwoord is waarschijnlijk: gas.

Kijk eens naar de mensen rond het tijdschrift. Karel Beckman, die in het eerste nummer schrijft over het coronabeleid, is volgens een beschrijving op de site van De Groene Rekenkamer „freelance journalist, gespecialiseerd in energie. Hij schrijft onder meer voor Natural Gas World en is voormalig hoofdredacteur van de energieplatforms Energy Post en European Energy Review”.

Jan van Aken, zakelijk verantwoordelijk voor het blad, is secretaris-generaal van de European Federation of Energy Traders. Dat is geen flutorganisatie en Van Aken heeft er een serieuze positie. Volgens een beschrijving op de site van de Central American Timber Fund doet van Aken de „belangenbehartiging voor 120 bedrijven, zowel financieel als juridisch. Tevens penningmeester c.q. toezichthouder van diverse bedrijven en organisaties, waaronder het IT-bedrijf EFETnet B.V.” Waarbij EFET dus staat voor die European Federation of Energy Traders.

Lees je Gezond Verstand met energie in je achterhoofd, dan zie je dat het gedachtengoed grotendeels om de energietransitie draait. Klimaatscepticus Hans Labohm noemt in zijn artikel ‘De mythe van de menselijke CO₂’ oliemagnaten en bankiers „de grote gangmakers” achter het klimaatactivisme. Sinds het idee heeft postgevat dat de olievoorraden opraken proberen zij volgens Labohm controle over de energievoorziening te behouden.

De oliemaatschappijen benadrukken de menselijke invloed op het klimaat en de morele verplichting van de mens zich te hernemen: daardoor kunnen ze ook in gesubsidieerde windmolens en zonnepanelen gaan handelen. Kortom, volgens Gezond Verstand is de discussie over het klimaat een discussie over de energievoorziening, en spelen er grote zakelijke belangen rond de actuele vragen.

Als je dieper graaft, kun je ongetwijfeld meer vinden over de Russische connecties van het blad, misschien stuit je zelfs op Gazprom, wie weet. Maar dat zou de bewering van het blad eerder bewijzen dan weerleggen. Kennelijk spelen er belangen. Het zou dan wel bijzonder naïef zijn te veronderstellen dat die alleen spelen aan de aardgaskant van de discussie en niet ook aan de windmolenkant. Wie er zicht op wil krijgen moet het verspreiden van ‘alternatieve verklaringen’ eerder toejuichen dan verbieden.

De burgerjournalistiek van Gezond Verstand kent intussen wel één groot nadeel: de volksmennerij ervan. Zo schrijft genoemde Karel Beckman op de site van De Groene Rekenkamer: „De maatregelen die de overheid heeft genomen om de coronacrisis te bestrijden waren in de huidige omstandigheden waarschijnlijk noodzakelijk. […] De autoriteiten hadden ook niet veel anders kunnen reageren dan ze nu hebben gedaan.” Maar in Gezond Verstand schrijft hij opeens: „Nog nooit heeft een Nederlandse regering het algemene belang van haar burgers – jongeren, ouderen, ondernemers, zieken, gezonden, sporters, cultuurliefhebbers – zo ondergeschikt gemaakt aan één enkel belang – het handhaven van een noodtoestand die niet gerechtvaardigd wordt door een noodsituatie.”

Jawel, ontmaskeren is spannend, ik ben er dol op. De kritische lezer zou het dan ook niet moeten beperken tot één partij in de discussie. Wie in Gezond Verstand gelooft kan zich afvragen of die aardige meneer Van Aken het blad uit mensenliefde zomaar gratis in de brievenbus komt doen. En wie Gezond Verstand wil verbieden, kan zich afvragen wat meneer Van Aken in zijn wantrouwen drijft. En of hij misschien een reden heeft.