Veel Kiwi’s zijn gedweep met Jacinda Ardern een beetje beu

In Nieuw-Zeeland vinden sportwedstrijden met volle tribunes plaats. Mogen bruiloften groots gevierd worden. En nemen politici op campagne onbezorgd selfies zonder anderhalve meter afstand te hoeven houden. Nieuw-Zeeland is coronavrij en dat succes is grotendeels aan premier Jacinda Ardern toe te schrijven. Niet voor niets noemt zij de verkiezingen die Nieuw-Zeeland zaterdag houdt de „Covid-verkiezingen”.

De vraag is niet óf de Labour-partij van premier Ardern gaat winnen, maar hoe groot hun overmacht in het parlement gaat worden. Meerdere peilingen voorspelden de afgelopen weken dat Labour een absolute meerderheid zou kunnen halen. Dat zou een grote prestatie zijn, het is nog nooit vertoond sinds Nieuw-Zeeland in 1996 overging op een kiesstelsel met evenredige vertegenwoordiging.

Internationale media schrijven Jacinda Ardern de hemel in – ze is hun lievelingsleider van dit moment. Haar optredens worden bejubeld als bakens van kalmte en redelijkheid in tijden van populistische hysterie. „Be kind”, wees aardig, is haar belangrijkste boodschap. En tijdens de drie grote crises die haar eerste termijn als premier definieerden, laat Ardern zien dat ze als het nodig is die vriendelijkheid met daadkracht combineert.

Het eerste bepalende moment kwam vorig jaar maart, toen een Australische white supremacist erop los schoot in twee moskeeën in Christchurch. Hij zond zijn acties live uit op Facebook, 51 moslims kwamen om het leven. Ardern haalde wereldwijd het nieuws met haar verbindende optreden nadien. „Zij zijn wij”, zei ze over de slachtoffers, onder wie veel migranten en vluchtelingen. Al op de ochtend na de schietpartij kondigde ze aan dat Nieuw-Zeeland zijn wapenwetgeving zou aanscherpen.

Na een vulkaanuitbarsting op het kleine White Island vorig jaar december, waardoor 21 toeristen omkwamen, reageerde Ardern ook adequaat. Ze kondigde een grondig onderzoek aan en waarschuwde dat de reisorganisaties mogelijk aansprakelijk gesteld zouden worden. Intussen deelde ze knuffels uit en regelde ze compensatie voor betrokkenen.

Dit jaar kreeg ze al gauw de derde crisis op haar bord: Covid-19. Met strikte lockdownregels heeft Nieuw-Zeeland het coronavirus tot twee keer toe met succes uitgebannen. Door haar tactiek van ‘go hard and go early’ zijn tot nu toe maar 1.876 besmettingen vastgesteld en 25 mensen overleden aan de gevolgen van het virus, op een bevolking van bijna vijf miljoen inwoners.

Natuurlijk is het land geografisch gezien in het voordeel, in een uithoek van de wereld. Maar Arderns beleid en benadering hebben zonder meer bijgedragen aan het succes. De premier noemt de Nieuw-Zeelanders consequent „ons team van vijf miljoen”. Vanaf de bank in haar ambtswoning hield ze tijdens de lockdowns geregeld live Facebook-sessies. Ontspannen, in een oude sweater en soms met speelgoed van haar dochter op de achtergrond vertelde ze dat het ook voor hen afzien was dat ze niet naar de speeltuin konden. Zij en haar ministersploeg leverden 20 procent salaris in, uit solidariteit met ‘Kiwi’s’ die hun baan of inkomsten kwijtraakten.

Te veel fotoshoots

Toch valt er genoeg in te brengen tegen dit eendimensionale beeld van een leider die geen fouten maakt. Eind vorig jaar al had een groep Nieuw-Zeelanders het gehad met het gedweep met Ardern in de media. Onder de hashtag #turnJacinda draaiden ze in winkels boeken en tijdschriften met de premier op de cover om in de rekken, omdat ze „meer tijd spendeert aan fotoshoots dan aan het land leiden”. Al snel kwam een tegenbeweging op gang: #returnJacinda, aanhangers die alles weer terugdraaiden.

In het buitenland kunnen ze Jacinda Ardern makkelijk als symbool zien en allerlei kwaliteiten op haar projecteren bij grote dramatische momenten, schreef The Sydney Morning Herald in een uitgebreid profiel afgelopen weekend. „Maar Kiwi’s leven in de realiteit van alledag in Nieuw-Zeeland. Zij zien ook de dagen ertussenin.” Buiten het crisisbeleid om vallen de prestaties van de regering-Ardern op belangrijke punten tegen. Grote beloften uit haar campagne van 2017 zijn niet of amper waargemaakt.

Zo is het project KiwiBuild dat verlichting moest bieden in de huizencrisis grotendeels mislukt. In Nieuw-Zeeland heerst schaarste op de woningmarkt en zijn de huizenprijzen internationaal gezien torenhoog, zowel koop- als huurhuizen. Het plan was om 100.000 huizen in tien jaar tijd te bouwen, maar na twee jaar waren het er pas een paar honderd. Vorig jaar liet het kabinet het streefgetal los. „Te ambitieus”, concludeerde Ardern. Intussen stijgen de huizenprijzen door.

Verbroken belofte twee: een belasting op vermogenswinst die er nooit van kwam. Ardern beloofde met zo’n belastinghervorming de ongelijkheid te verkleinen, maar ze gaf het punt weg in de coalitie en zei in deze campagne zelfs dat ze daar nooit meer van terug komt.

In 2017 stelde Ardern als prioriteit om armoede onder kinderen te verminderen. Het was zo’n belangrijk punt voor haar dat ze het onderwerp in haar eigen portefeuille opnam. Hier boekte ze een mager resultaat. Toen ze begon, leefde één op de zes kinderen in armoede. Nu is dat één op de acht, het zijn vooral kinderen uit inheemse Maori-gezinnen. „Geen significante verbetering”, constateerde het Nieuw-Zeelandse statistisch bureau. De grote economische impact van Covid-19 zal hier ook nog negatieve invloed op hebben.

Het verkiezingsprogramma van Labour nu is veel behoudender dan drie jaar geleden. Plannen voor grote hervormingen ontbreken zodat meer kiezers zich erin kunnen vinden. Een gemiste kans als de partij zaterdag een absolute meerderheid haalt, en dus haar eigen programma helemaal zou kunnen gaan uitvoeren? Reëler is dat Ardern ook bij zo’n meerderheid alsnog zal proberen een coalitie te vormen. Omdat ze van nature is gericht op samenwerking, maar zeker ook omdat alleen regeren grote afbreukrisico’s met zich meebrengt.