In het hele land worden patiënten afgebeld

In de zomer stond het voor ziekenhuisbestuurders vast: nooit meer wilden ze gedwongen worden om behandelingen en operaties uit te stellen. Het niet opnieuw afschalen van zorg bij een tweede golf van Covid-19 noemde de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd begin september nog een van de speerpunten van het toezicht.

Nu, medio oktober, bellen ziekenhuizen in bijna alle provincies weer patiënten af. Zeeland is de enige provincie waar dit nog niet speelt.

Inmiddels wordt tussen de 15 en 20 procent van de reguliere zorg afgeschaald vanwege Covid-19. Dat is vrijdag de inschatting van Ernst Kuipers, voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg. Eerder deze week las Kuipers sombere prognoses voor aan Tweede Kamerleden. In een ‘gunstig’ scenario zou het uitstellen van de reguliere zorg komende tijd beperkt blijven tot zo’n 40 procent. In een duister scenario is dat 75 procent.

Hoeveel afspraken en operaties ziekenhuizen in deze dagen moeten afzeggen, verschilt sterk. Van geen, of nauwelijks, tot ongeveer de helft.

Lees ook: ‘Zorgsector heeft te weinig buffers om coronaklappen op te vangen’

Zeeland is de laatste provincie waar nog geen ziekenhuis de zorg afschaalt. Maar, relativeert woordvoerder René Maas van ziekenhuis Zorgsaam in Terneuzen, „we waren nog steeds niet helemaal opgeschaald sinds de vorige golf. We zaten op 80 procent van wat we normaal doen.” Net als Zorgsaam balanceert het Admiraal de Ruyterziekenhuis in Goes momenteel op het randje: het kan elk moment mensen moeten afbellen.

Een vijfde van de zorg afgeschaald

In het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg moest al een vijfde van de zorg worden afgeschaald. Een bittere pil voor Bart Berden, directeur en voorzitter van het regionaal overleg acute zorg. Juist in zijn provincie hakte de eerste golf extra hard in op de normale zorg. Berden: „Zo’n honderdduizend mensen in deze provincie wachten nog op een vorm van zorg.”

Er zit weinig rek in ziekenhuizen in zijn regio, ziet Berden. Kleine ziekenhuizen lopen snel over. En grote hebben juist een focus op belangrijke spoedzorg. Zoals het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven en Amphia Ziekenhuis in Breda, met hun nadruk op cardiologische en cardiochirurgische zorg. Het ziekenhuis in Tilburg heeft een van de grootste traumacentra van het land. „Dat kun je gewoon niet sluiten”, zegt Berden. „Dan ben je mensen niet aan het helpen met goede prognoses, dat kan niet.”

Waar wel kan worden gesneden, daar worden in het ziekenhuis „stevige discussies” over gevoerd. Een commissie met de bijnaam ‘slimme snijders’ kijkt naar welke operaties kunnen wachten. Dat gaat bijvoorbeeld om ingrepen aan de knieën, heupen en het verwijderen van goedaardige tumoren. Een andere tak van zorg die – noodgedwongen – kan wachten is cosmetische chirurgie. Dat klinkt minder ingrijpend dan het is, want in de praktijk gaat dat ook om mensen met brandwonden of borstherstel na een kwaadaardige borsttumor.

Ziekenhuizen in Zuid-Holland worden ook zwaar getroffen door de tweede golf. Peter Langenbach, bestuurder van het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam, zag het aantal coronapatiënten in zijn ziekenhuis in ruim een maand vervijfvoudigen. Afgelopen twee weken moest de spoedeisende hulp al vier keer een paar uur dicht, omdat artsen de ambulances voor de deur anders niet meer aan konden.

Ook in dat ziekenhuis kijkt een team, het ‘Medisch Behandelteam’, wat kan wachten. Knieën, heupen, galblazen, liesbreuken. Zelfs over het uitstellen van een knie-operatie moet niet lichtzinnig worden gedacht, zegt Langenbach. „Dat zijn bijvoorbeeld mensen die noodgedwongen in een rolstoel zitten, niet kunnen werken. Ouderen in sociaal isolement doordat ze niet goed de deur uit kunnen.” Het is een gewoonte in het ziekenhuis om een bloemetje te sturen wanneer een operatie onverwacht wordt uitgesteld. Afgelopen weken gingen dan ook minstens honderd bossen de deur uit.

Stroom ambulances

Langenbach riep deze week op om Defensie weer te laten bijspringen. „Vorige golf sprong Defensie ook bij en kregen we hulp van privéklinieken”, zegt hij. „Bovendien ging bijna alles in de maatschappij dicht. Nu is het ook heel ernstig, maar zijn ziekenhuizen op zichzelf aangewezen en blijven we naar sportscholen en hotels gaan. Ik maak mij grote zorgen.”

Kun je opnieuw besmet raken? En 17 andere vragen over het coronavirus

Bij kankerpatiënten worden nog weinig behandelingen uitgesteld, ziet de Nederlandse Federatie van Kankerpatiënten Organisaties. „Oncologie komt natuurlijk gelukkig als laatste in de rij”, zegt woordvoerder Irene Dingemans. „Maar als je naar de cijfers kijkt, is het onvermijdelijk dat ook operaties van kankerpatiënten worden afgeschaald.” Om die ‘rampsituatie’ te voorkomen, pleitte de federatie afgelopen tijd tevergeefs voor noodhospitalen voor COVID-patiënten, die moeten worden opgebouwd met hulp van het Rode Kruis en leger.

Ondanks zulke doemberichten is het belangrijk dat mensen zich niet laten afschrikken, zegt Inge de Wit, bestuurder van het SJG Weert ziekenhuis. Het kan dodelijk zijn om te denken: ‘artsen zullen wel te druk zijn, ik wacht een maand met een knobbel, pijn op de borst of vreemd plekje op de huid’. „We weten van de vorige golf dat er een stuk minder kankerdiagnoses zijn gesteld. Maar die verdwenen groep mensen is er wél, ze lopen gewoon op straat. Wij doen daarom alles om de deur open te houden voor iedereen die ongerust is.”