Coronaverzet leidt tot bedreiging van journalisten

NOS-hoofdredacteur Marcel Gelauff die na een reeks bedreigingen en intimidaties van zijn verslaggevers spreekt over een „aanval op de persvrijheid”. Anti-terrorismecoördinator NCTV die rapporteert over het „belagen van journalisten en politici”.

Wordt de democratische rechtsorde inderdaad bedreigd in het verhitte debat rond het coronavirus? Er lijkt in elk geval meer aan de hand dan een handvol incidenten waarbij journalisten bedreigd worden. De organisatie Persveilig.nl krijgt zo’n twee meldingen per week van bedreiging of intimidatie. Anderzijds: de NOS deed daarvan het afgelopen jaar geen enkele aangifte. Onduidelijk blijft welk gevaar er precies uitgaat van de anti-media-stemming.

Radicale onderstroom

De NCTV nam donderdag in elk geval het zekere voor het onzekere en nam journalisten voor het eerst op in haar dreigingsanalyse. Ze sprak over „een radicale onderstroom met soms extremistische gedragingen” door anti-overheidsactivisten. Bij demonstraties keren die zich geregeld ook tegen journalisten en daarbinnen vooral de (verslaggevers van de) NOS, de ‘staatsomroep’.

Lees ook: Zonder plopkap, dat gaat de NOS-journalist te ver

Dat journalisten juist nu lastig gevallen worden, is volgens de NCTV geen toeval. In de huidige coronacrisis speelt informatieverstrekking een centrale rol. „Mensen die de overheid, wetenschap en traditionele media al langer wantrouwen”, schrijft de terrorismebestrijder, „kunnen hun denkbeelden bevestigd zien in complottheorieën, misinformatie en desinformatie.”

De NCTV heeft haar contact met mediaorganisaties dan ook opgevoerd. Er was recentelijk „informeel en ad hoc” contact met Gelauff, als voorzitter van het Genootschap van Hoofdredacteuren, over bedreigingen van journalisten, meldt de woordvoerder van de NCTV. Daarnaast kwam er na de aanslag op de advocaat Derk Wiersum, september vorig jaar, regulier overleg van de NCTV met advocaten, de rechterlijke macht, maar ook met media over hun veiligheid. Misdaadjournalist John van den Heuvel wordt vanwege doodsbedreigingen onafgebroken bewaakt.

Boeren en schippers

Inlichtingenspecialisten vragen zich intussen af hoe gevaarlijk de recente bedreigingen tegen media nu precies zijn. Oud-gedienden van de AIVD herinneren aan de „disruptieve verschijnselen”, zoals de onlangs overleden geheime dienst-chef Arthur Docters van Leeuwen dat noemde: incidenten die op den duur de democratische rechtsorde aantasten. Destijds, eerste helft jaren negentig, ging het over boze boeren die, samen met binnenschippers, wegen en rivieren blokkeerden. Dat liep met een sisser af.

Lees ook deze opiniebijdrage van oud-hoofdredacteur van de NOS, Hans Laroes

Gebeurt dat straks weer? Enerzijds wijst de NCTV erop dat het nu om kleine groepen gaat, en dat de kans op een aanslag (zoals op het Telegraafgebouw door criminelen) heel beperkt is. Ook is het boerenprotest waarbij journalisten werden geïntimideerd, geluwd. Anderzijds, „is er een (online) context ontstaan waarbinnen de drempel om tot extremistische gedragingen te komen, wordt verlaagd”. Plotselinge acties van eenlingen zoals brandstichting bij telecom-masten, illustreren dat.

De NCTV besteedt geen aandacht aan de mogelijke rol van politici bij intimidatie. Volgens NOS-hoofdredacteur Gelauff is die er wel degelijk. ,,In Amerika zien we Trump het doen”, zei hij deze zomer, ,,maar in Nederland zien we dat Forum voor Democratie en de PVV het wantrouwen richting de journalistiek voeden door uit te spreken dat wat wij zouden doen niet valide zou zijn en dat we een agenda hebben”.