De werkloosheid daalt nog, maar het optimisme is weg

Het begon in september. Na maanden van relatieve rust kreeg Robin Schilder, die bedrijven adviseert over reorganisaties en rendementsverbetering, sinds vorige maand talloze vragen van ondernemers. Allemaal wilden ze één ding weten: als ik straks moet reorganiseren, hoe werkt dat dan?

„Ze vragen met welke termijnen ze rekening moeten houden als je personeel wilt laten gaan”, zegt Schilder, „wat je aan dossieropbouw moet doen en wat de gevolgen zijn voor de loonsubsidie die je hebt gekregen.”

Wie naar de werkloosheidscijfers kijkt, ziet nog geen alarmerende ontwikkelingen. Sinds de grote ontslaggolf van maart en april, is het aantal Nederlanders met een baan weer geleidelijk gestegen. Vorige maand daalde de werkloosheid van 4,6 naar 4,4 procent van de beroepsbevolking, meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek donderdag. En het UWV verstrekte 278.000 WW-uitkeringen, ruim 13.000 minder dan de maand ervoor.

Maar het bedrijfsleven is helemaal niet optimistisch over de nabije toekomst – niet meer. In de zomer zagen veel ondernemers dat het nog verrassend goed ging met hun bedrijf, ondanks zwartgallige prognoses over de wereldeconomie. „We durfden als adviseurs bijna niet te vragen: wat nou als er een tweede golf komt? Wat is dan je plan?”, zegt Schilder, die partner is bij accountants- en adviesbureau BDO. Hij heeft vooral familiebedrijven als klant, kleine én grote.

Die positieve prestaties van veel bedrijven zijn verklaarbaar. Schilder: „Bedrijven zijn nog verdoofd door alle steunmaatregelen. Daardoor vallen de cijfers nog mee, behalve natuurlijk in de hardst geraakte sectoren, zoals de horeca, transport en detailhandel.”

Ondernemers beseffen dat dit niet zomaar voorbij is

Robin Schilder, bedrijfsadviseur

De tweede golf van coronabesmettingen zette ondernemers sinds vorige maand in actie, zegt Schilder. „Nu beseffen ze dat dit niet zomaar voorbij is. En als je nog lang in een onzekere situatie zit, moeten veel bedrijven zich aanpassen aan een lager omzetniveau.”

Volgend jaar in de problemen

„Veel ondernemers houden het goed vol”, ziet ook Frans-Jan Reijtenbagh, die met zijn bedrijf Reijtenbagh Administratie & Advies vooral mkb’ers adviseert. Wat helpt, is dat bedrijven naast de loonsubsidie NOW ook uitstel van hun belastingen konden aanvragen, zegt Reijtenbagh.

Maar de NOW-subsidie wordt sinds begin deze maand langzaam afgebouwd. Tot voor kort konden ondernemers maximaal 90 procent van hun loonsom vergoed krijgen. Nu daalt dat van 80 procent in de komende drie maanden, naar 70 procent vanaf januari en 60 procent vanaf april.

Lees ook: De loonsubsidie gaat langzaam verdwijnen, om ‘zombiebedrijven’ te voorkomen

En de mogelijkheid om belastingen uit te stellen eindigt op 1 januari. Als dat zo blijft, verwacht Reijtenbagh dat veel ondernemers begin volgend jaar in de problemen komen. „De werkloosheid kan de komende weken ook al gaan stijgen, maar dat zal dan nog niks zijn vergeleken met wat we volgend jaar gaan zien.”

Toch is de kans groot dat de werkloosheid deze maand al fors oploopt, door de verplichte sluiting van de horeca sinds woensdagavond. Net als in maart en april van dit jaar, treft dat vooral jonge uitzend- en oproepkrachten. „Dat zijn veel scholieren en studenten voor wie het een bijbaan is”, zegt Rob Witjes, hoofd arbeidsmarktinformatie van uitkeringsinstantie UWV. „Maar ook zij hebben uitgaven.”

Voor veel van deze flexwerkers komt hun tweede ontslag nog harder aan dan het eerste. Als zij in het voorjaar al een WW-uitkering hebben gekregen, dan hebben ze daar nu in veel gevallen geen recht meer op. Omdat ze nog te weinig WW-rechten hebben opgebouwd en omdat je alleen een WW-uitkering kunt krijgen als je in de afgelopen 36 weken minimaal 26 weken gewerkt hebt. „Anders moeten ze een bijstandsuitkering aanvragen bij de gemeente”, zegt Witjes. „Maar als je bij je ouders woont, kom je ook daar vaak niet voor in aanmerking.”

Ook vaste krachten ontslagen

Intussen stijgt geleidelijk ook het aantal ontslagen onder werknemers met een vast dienstverband. In de zomermaanden juni, juli en augustus kreeg het UWV ruim 9.200 ontslagaanvragen om bedrijfseconomische redenen binnen, meldde NRC onlangs. Dat zijn er bijna 2,7 keer zoveel als diezelfde maanden vorig jaar. Die stijging was fors hoger dan in het voorjaar, toen er 1,7 zoveel ontslagaanvragen binnenkwamen.

„Absoluut gezien zijn dat nog lage aantallen”, zegt Witjes. „Maar we zien het percentage van de mensen dat vanuit een vast contract in de WW komt nu wel oplopen.”

Witjes maakt zich vooral zorgen om administratief personeel. „Een beroepsgroep die in alle sectoren voorkomt.” Zodra er gereorganiseerd wordt, moeten zij vaak als eerste weg, omdat ze zich niet bezighouden met de kernactiviteit van het bedrijf. Daar komt bij dat deze coronacrisis de digitale ontwikkelingen in bedrijven lijkt te versnellen, wat ertoe kan leiden dat er nóg minder ondersteunend personeel nodig is.

Wanneer kan Nederland de grote golf aan reorganisaties verwachten? Met een beetje pech al in november of december, denkt Schilder.

Veel hangt af van hoe heftig deze tweede golf zal zijn. „Als we geen grip krijgen op het aantal besmettingen, kan het snel gaan”, zegt hij. Dan gaan consumenten minder besteden en merken bedrijven, de transportsector en de bouw voorop, dat meteen.

Druk op kabinet

Intussen neemt de druk op het kabinet toe om de steunmaatregelen weer uit te breiden. Werkgevers en vakbonden vroegen daar al eerder om. Woensdag deden de oppositiepartijen PvdA, SP en GroenLinks eenzelfde oproep in een debat met premier Mark Rutte.

Het kabinet zal „serieus” onderzoeken of de hardst getroffen sectoren „gerichte extra steun” nodig hebben, zei Rutte. Eind deze maand komt het kabinet daarop terug.

De sociale partners hopen op meer dan extra steun voor maar een paar sectoren. In een overleg met het kabinet en vakbonden, vroegen de werkgeversverenigingen VNO-NCW en MKB-Nederland donderdag om „een stevig pakket”, waarin bijvoorbeeld ook de afbouw van de NOW-subsidie vanaf januari wordt heroverwogen.

De vakbonden willen daarnaast meer steun voor mensen die hun baan kwijtraken. De FNV pleitte donderdag voor een ‘crisisinkomen’ voor iedereen die zijn werk kwijtraakt en geen recht heeft op een WW-uitkering. Zij zouden 1.500 euro per maand moeten krijgen, zonder aan de strenge toegangsregels te hoeven voldoen die de bijstand wél kent. GroenLinks pleitte in augustus ook voor een crisisinkomen, maar dan op bijstandsniveau: 1.050 euro per maand.

De werkloosheid gaat onvermijdelijk stijgen, zegt FNV-bestuurslid Zakaria Boufangacha. „Zolang het kabinet bedrijven overeind houdt, moet er ook extra geld naar deze mensen gaan, zodat iedereen de winter door wordt geholpen.”