Masque solidaire

Er was ook goed nieuws. Terwijl restaurants en theaters zich schrap zetten voor de man met de hamer, kwam het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit met een sensationele mededeling: „Het kabinet legt wettelijk vast dat de natuur herstelt.”

Nee maar. Zo simpel kan het dus zijn. Het kabinet legt wettelijk vast dat patiënten genezen en dat het virus verdwijnt. Opgelost, volgend dossier graag.

Het was de opening van een persbericht over de nieuwe stikstofaanpak, en ook zonder graad in de psychoanalyse vermoed je achter zó’n massief zelfvertrouwen wel wat verborgen gebreken.

Het meest in het oog springend: het kabinet kiest maar voor de hélft van de stikstofreductie die volgens de Commissie Remkes nodig is tot 2030. En zelfs dat halve natuurherstel hangt voor een groot deel af van ongewisse factoren, zoals de bereidwilligheid van boeren om hun bedrijven te laten opkopen. Een jaar geleden beukten die de deuren nog in van het Groningse provinciehuis. Nu klagen ze dat ze niets zijn opgeschoten.

De boeren zijn ontevreden, natuur- en milieubewegingen zijn ontevreden. Zelfs Bouwend Nederland reageert terughoudend, terwijl minister Schouten de bouwbranche nu juist heerlijk in de watten legt en vrijstelt van natuurvergunningen. Als je uit dit wetsvoorstel één conclusie kunt trekken, dan is het dat Maxime Verhagen de beste lobbyist is.

En dat is meteen het grotere, onderliggende probleem. Ons poldermodel is miraculeus, totdat er een acute crisis aanklopt. Dan staan belangenclubs uit alle richtingen tegen hetzelfde obstakel te duwen dat geen millimeter verschuift. Totdat het al veel te laat is en de botte hamer eraan te pas moet komen.

‘Niet alles kan’ was de titel van Remkes’ rapport. Schouten antwoordt daarop: „Maar we blijven het stug proberen.” ‘Niet alles kan’ was een uitnodiging om het land echt anders in te richten, om werkelijk radicaal een bladzijde in de geschiedenis om te draaien.

In ons poldermodel is de notie verdwenen van een algemeen belang. Als niet alles kan, moeten we dáár toch eerst iets van een consensus over krijgen. Wat willen we? Daarna kun je dat belang gaan afdwingen en regisseren. Met de hamer. Pijnlijk, maar nog geen fatale wanhoopslag. Polderen werkt alleen als partijen zo’n algemene belang erkennen en bereid zijn tot offers en loyaliteit.

Onze overlegeconomie is tegen zichzelf gaan werken. We leren zo lang mogelijk vast te houden aan ons eigen belang, autonoom, eigenwijs. Zie de mondkapjes. Landen zonder polders doopten het omstreden lapje om tot ‘social mask’ of ‘masque solidaire’.

Spring over je schaduw naar het algemeen belang. Zet een sociaal masker op. En op een dag blijkt dit geen masker meer, maar onze herstelde natuur.