Ondanks alles blijft ze geloven in de potentie van de kinderen

De titel van de roman De aftrap op is ietwat cryptisch en heeft niets te maken met voetbal, maar met de regel die op de fictieve Calvin Coolidge High School geldt (en massaal genegeerd wordt): om de doorstroming der leerlingen tijdens het wisselen van de klassen te bevorderen zijn er trappen waarop je naar boven loopt en trappen waarop je naar beneden loopt. Het is een van de regels waarmee de beginnende lerares Sylvia Barrett wordt geconfronteerd op de middelbare school in New York, vol van ambitie haar kinderen in te wijden in Chaucer en Shakespeare.

Ze is van Russisch-Duitse komaf en heeft net haar opleiding achter de rug. Het recept voor een aangekondigde ramp, maar dan wel één met even hilarische als ontroerende kanten. Want wat vele pagina’s lang leest als niet alleen een aanklacht tegen de verstikkende bureaucratie van het schoolsysteem, is tegelijk een lange litanie over de hopeloos stemmende onwil en luiheid van de leerlingen. Maar De aftrap op ontpopt zich bewonderenswaardig tot meer dan dat. Namelijk: een wel zeer onconventioneel geschreven roman, met verliefdheden, carrièrevragen, een zelfmoordpoging en al dan niet collegiale bronstigheid als ingrediënten, een roman die een mooi portret achterlaat van een lerares die, ondanks alles, blijft geloven in de potentie van de kinderen.

Verzuimbriefjes

Het boek laat zich lezen als een bonte verzameling objets trouveés: memo’s van hogerhand in geestdodende taal (‘gelieve krijt achter slot en grendel te bewaren tenzij bij gebruik’), verzuimbriefjes van leerlingen (‘haar moeder kan niet komen aangezien ze dood is. Excuus’) en onderlinge correspondentie tussen de leerkrachten. Het heeft allemaal een hoge mate van authenticiteit en actualiteit, maar blijkt door auteur Bel Kaufman (1911-2014) verzonnen – met eigen ervaringen als basis – en, overigens, in vindingrijk, van opzettelijke spelfouten wemelend Nederlands overgezet.

Kaufman schreef in eerste instantie een kort verhaal, maar werkte dat uit tot de huidige omvang. Het was toen, in 1964, een instant succes. Bij de heruitgave in 1991 voegde ze een nawoord toe waarin ze benadrukte hoe belangrijk het voor haar was om ‘echt iets te betekenen in het leven van één jongere’. Op een vertaling moesten we nog bijna dertig jaar wachten, maar dat was het waard: niet alleen leerkrachten zullen ervan genieten.