Diep verdeeld Bolivia in crisissfeer naar de stembus

Het lijkt er dan toch van te komen. Zondag, bijna een jaar na de vorige verkiezingen waarmee de politieke crisis begon, mogen Bolivianen alsnog een nieuwe president kiezen. Vanwege het coronavirus moest de stembusgang dit jaar al drie keer worden uitgesteld. Een jaar na het chaotische vertrek van de toenmalige socialistische president Evo Morales wegens vermeende kiesfraude en de daaropvolgende machtsovername door een rechtse interimregering, is Bolivia nog altijd diep verdeeld.

Recente peilingen wijzen op winst, mogelijk al in de eerste ronde, voor de Movimiento Al Socialismo (MAS) van de gevluchte Morales, die nu vanuit Argentinië nog volop invloed probeert uit te oefenen. Zou een winst van zijn partij ook een terugkeer van Morales naar zijn land inluiden?

Studente geologie Carmen Nera Jiménez hoopt in elk geval van wel. Ze voert deze week campagne in El Alto, de voorstad van hoofdstad La Paz, waar veel inheemse aanhangers van Morales wonen. „Er is zoveel gebeurd en vooral misgegaan sinds Morales is verjaagd. Terwijl het de veertien jaar dat hij aan de macht was economisch goed ging, zijn we nu door de politieke crisis én door corona in een enorme neergang beland”, zegt ze. „Een meerderheid van onze bevolking herkende zich totaal niet in de interimregering.”

Straatprotesten

Bolivia raakte vorig jaar in politieke chaos toen Morales via het Hooggerechtshof afdwong dat hij – in weerwil van de grondwet – mocht opgaan voor een vierde termijn. Na een chaotische uitslagennacht claimde hij herkozen te zijn. Hierna braken protesten en rellen uit die weken duurden. Uiteindelijk vluchtte hij het land uit.

„We hebben het land gered van een burgeroorlog”, zegt justitieminister Álvaro Coimbra telefonisch vanuit La Paz. Hij maakte deel uit van de interimregering van de rechtse Jeanine Áñez.

„Er waren dagelijks protesten en plunderingen. We hebben erger weten te voorkomen en de rust teruggekregen. Daarbij moesten we ook de puinhoop van Morales opruimen, want onder zijn leiding was van een democratie geen sprake meer. Alle instituties waren in zijn handen. Toen kwam corona en kregen we de volgende crisis.”

Vorige maand trok Áñez op de valreep haar eigen kandidatuur in, om de rechtse stem niet te laten versplinteren tussen conservatieve kandidaten.

Lees ook: Een tragisch einde aan een historisch presidentschap

Toch is minister Coimbra er niet gerust op dat de verkiezingen deze keer een onbetwiste uitslag opleveren. „Mogelijke winst voor de MAS en daarbij de kans op terugkeer van Morales, betekent terug naar af. Ik hoop dat de bevolking dat inziet. Maar als de MAS zondag niet gelijk in de eerste ronde wint, roepen zijn aanhangers vast ‘fraude’ en kunnen we protesten verwachten. De sfeer is al gespannen.”

‘Deze partij is onze identiteit’

Sussen van de politieke verdeeldheid wordt – samen met het bestrijden van de voortwoekerende coronaepidemie – dé grote uitdaging voor elke volgende regering. De voortekenen dat dit snel lukt, zijn niet gunstig.

Zo stelt Ivan Pérez, vakbondsleider in El Alto, dat de MAS strijdbaar is na alle aanvallen van de rechtse interimleiders. „Ze vergeten dat een meerderheid van onze bevolking tot de arme arbeidersklasse behoort, en deze partij onze identiteit is.”

Volgens universitair docent Martín Diaz Meave, oud-staatssecretaris in de interim-regering, is de rechtse oppositie verdeeld en verzwakt, maar is ook de MAS niet zo sterk als gedacht wordt. „Er wordt vooral veel angst ingeboezemd met de straatprotesten. Ons land is verdeelder dan ooit, er heerst spanning, maar we snakken ook naar democratie en vrede.”

Luis Camacho: Rechtse kracht

Ondernemer en advocaat Luis Fernando Camacho (41) van Creemos (Wij geloven) groeide het afgelopen jaar uit tot gezicht van de rechtse oppositie tegen Morales vanuit de oostelijke, lager gelegen zakenstad Santa Cruz.

Hoewel Camacho volgens de peilingen nauwelijks kans maakt, vertegenwoordigt hij het geluid van de groeiende conservatieve katholieke stem.

Carlos Mesa: Ex-president

Carlos Mesa (67) is kandidaat voor Comunidad Cuidadana, een gematigde oppositiepartij. Mesa was al eens president van Bolivia tussen 2002 en 2005. Hij is van huis uit historicus en journalist. Bij de verkiezingen van 2019 was Mesa tegenkandidaat van ex-president Evo Morales. In het geval van een tweede ronde zou Mesa volgens peilingen goede kans maken die te winnen.

Luis Arce: Leidt socialisten

Luis Arce (57) is de presidentskandidaat voor de MAS en maakt grote kans de verkiezing te winnen. Vraag is of dat in de eerste ronde lukt: daarvoor is een absolute meerderheid óf 40 procent van de stemmen plus een voorsprong van 10 punten nodig. Arce was minister van Financiën onder Morales. Onder hem werden in 2006 mijnbouwers en telecombedrijven genationaliseerd. Onder Morales maakte de Boliviaanse economie een groei door.