Het privilege elkaar te negeren is ons afgepakt

Alweer wordt er iets van ons sociale leven afgeknabbeld. Niet meer voetballen, niet meer barhangen, geen groepen op straat: stapsgewijs worden we terug gedirigeerd naar de eenzaamheid van dit voorjaar.

De coronacrisis versterkt een trend die al lang aan de gang was, schrijft econoom Noreena Hertz in haar vorige week verschenen boek The Lonely Century: ook vóór dit jaar werden we eenzamer. Drie vijfde van de Amerikanen voelt zich eenzaam, een kwart van de Zweden, en een derde van de Nederlanders. Corona werkt als een katalysator voor het moderne contactarme leven, zegt Hertz. Elke online aankoop, vergadering of conferentie betekent één micro-interactie in de echte wereld minder. En dat terwijl het ons toch al moeilijker werd gemaakt elkaar te ontmoeten, door bezuinigingen op buurthuizen en bibliotheken.

Hertz vat eenzaamheid breed op: we ervaren het niet alleen als we weinig vrienden hebben, maar ook als we ons niet verbonden voelen met de grotere gemeenschap of niet gezien door de politiek. Corona duwt ons volgens Hertz nog verder de neoliberale tunnel in. Ieder achter zijn scherm, ieder voor zich.

Toch is er volgens mij ook iets omgekeerds aan de gang: corona confronteert ons er juist mee dat ‘geen mens een eiland’ is. Terwijl het stiller wordt om mij heen, zijn de mensen met wie ik dit land deel juist nadrukkelijk aanwezig. Ze beperken mij, of ik hen – ze zitten met draadjes aan mij vast.

Als studenten blijven feesten, kan ik straks geen kerstdiner geven. Als arbeidsmigranten op elkaars lip zitten, moet ik blijven thuiswerken. En andersom: als ik te veel mensen in mijn huis uitnodig, ligt er straks iemand extra op de IC.

Clichés zijn plat en doods totdat je voelt waar hun oorsprong ligt. ‘We zitten in hetzelfde schuitje’, ja, zo is het écht! Op de koers hebben we als individuen geen invloed, maar de andere opvarenden kunnen we wel dwarszitten, en zij ons.

Natuurlijk zaten we voor corona ook met elkaar in een schuitje. We deelden de welvaartsstaat en het belastingstelsel. Toch bleef die interactie vaak abstract, en de deelnemers op afstand. Ouderen, jongeren, ondernemers, migranten, chronisch zieken: ik kom ze normaal gesproken amper tegen. Nu treden ze uit de schaduw, dringen ze zich op. Als in een voorstelrondje vertellen ze over hun klaverjasavonden, studentenhuizen en familiebijeenkomsten; ik leer over hun financiële reserves en fysieke beperkingen.

Corona heeft ons het privilege om elkaar te negeren afgepakt. Dat heeft iets beklemmends. Haal me van boord, denk ik steeds. Maar Noreena Hertz zou zeggen: het is goed dat je eens om je heen kijkt.