Eensgezindheid alom: de aanpak was onvoldoende

Premier Mark Rutte (VVD) zei het bijna direct, toen hij woensdagavond het woord kreeg in het coronadebat: de maatregelen de afgelopen tijd kwamen wel op het goede moment, maar waren niet genoeg. „Dat is één van de lessen die ik heb getrokken.”

De Tweede Kamer had Rutte ook wel tot die nederigheid gedwongen. Eén van de meest fundamentele coronadebatten die de Kamer dit jaar voerde, was er ook één waarin coalitie- én oppositiepartijen bijna eengezind concludeerden dat de corona-aanpak de afgelopen maanden onvoldoende was.

Op het moment dat de Kamer woensdagavond over de nieuwe coronamaatregelen debatteerde, bedienden horecaondernemers hun gasten nog eenmaal. De horeca moet weer volledig dicht, amateursportwedstrijden zijn afgelast, het bezoek in de cultuursector weer beperkt. Veel partijen, ook in de oppositie, toonden zich begripvol voor het harde ingrijpen door het kabinet. Maar was het niet te laat? En had met eerder ingrijpen de ‘gedeeltelijke lockdown’ niet voorkomen kunnen worden?

Zelfkritiek van kabinet kan helpen bij creëren draagvlak, zegt coalitie

Met name de linkse oppositie lijkt steeds minder vertrouwen te hebben dat het kabinet het dit keer, en bij volgende besmettingsgolven, wél goed doet. Zo herinnerde PvdA-leider Lodewijk Asscher het kabinet aan de doelen die het zich afgelopen zomer had gesteld. Een tweede coronagolf moest worden voorkomen, er moet zicht op het virus zijn door snel en veel te kunnen testen. Operaties in de ziekenhuizen moesten niet opnieuw worden uitgesteld. „Het is allemaal mislukt en dat heeft ernstige gevolgen voor de gezondheid en banen van vele duizenden Nederlanders”, zei Asscher. Het kabinet heeft „te laat en te licht” ingegrepen, vond hij, en te veel de burger de schuld gegeven. „Het kabinet wijst naar het gedrag van anderen, maar dat gedrag is ook een spiegel van de houding van de leiders.”

‘Afschuifpolitiek’

Die houding is te nonchalant, vond SP-leider Lilian Marijnissen. Ze hekelde de „afschuifpolitiek” van het kabinet en eiste krachtiger leiderschap van premier Mark Rutte. Dat hij eerder zei dat Nederlanders de coronaregels niet voor hém hoeven te volgen maakte haar boos. „Wij willen dat de minister-president daarmee stopt. De zorg zakt door z’n hoeven, hele sectoren gaan kapot.”

Maar ook de coalitie wordt steeds kritischer op het coronabeleid van het kabinet. Coalitiepartij D66 wil een „reset” van de virusaanpak, zei fractieleider Rob Jetten. Een zelfkritisch kabinet kan ook helpen het draagvlak voor de maatregelen te vergroten, denkt hij. Ook ChristenUnie-voorman Gert-Jan Segers had op de persconferentie dinsdag zelfkritiek gemist. Dat zei hij niet „vanaf de maan”, waarmee hij bedoelde: ook als parlementariër en burger voelt hij zich verantwoordelijk voor de nieuwe gedeeltelijke lockdown waarin Nederland is beland.

Een vraag die woensdag boven het debat hing was dan ook: waarom zou het kabinet voortaan wél op tijd maatregelen nemen die zwaar genoeg zijn? VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff erkende eveneens dat de maatregelen van twee weken geleden te weinig waren, maar gaf ook toe dat hij dat twee weken geleden níet vond. Segers gaf toe dat hij „erbij had gezeten” toen de lichtere maatregelen werden genomen, en „wat had kunnen zeggen”.

Met een verwijzing naar de routekaart die het kabinet heeft gepresenteerd, waarop maatregelen zijn gekoppeld aan onder meer de verspreiding van het virus, zou dat volgens Rutte voortaan wel goed gaan. En dat het kabinet steeds te laat had ingegrepen, daar wilde Rutte niet aan. „Iedere keer hebben we op tijd maatregelen genomen.” Wel erkent hij dat die maatregelen onvoldoende tot een daling van de besmettingen hebben geleid. Juist daarom ging het kabinet deze week al over tot een gedeeltelijke lockdown, omdat het effect van het vorige pakket onvoldoende leek. „Er was een noodzaak niet langer af te wachten.”

Op de dag dat hij precies tien jaar premier van Nederland was, trok de liberale Rutte ook nog een fundamentelere les: „In mijn communicatie heb ik te veel nadruk gelegd op de eigen verantwoordelijkheid van mensen. Ik ben er onvoldoende in geslaagd mensen aan regels te laten houden.”