‘Gedeeltelijke lockdown’ is ook het gevolg van eerdere aarzeling

Nederland is weer waar het niet wilde zijn: in een „gedeeltelijke lockdown”, zoals premier Mark Rutte (VVD) het dinsdagavond noemde. Het publieke leven wordt de komende weken opnieuw verregaand ingeperkt. De horeca sluit volledig, amateursport wordt voor volwassenen beperkt, de groepsgrootte in theaters en concertzalen wordt maximaal dertig mensen. Scholen blijven wel open. Ook komt er, om volgens Rutte „voor eens en voor altijd de discussie te beslechten”, in de publieke binnenruimte een mondkapjesplicht. Het doel van alle nieuwe maatregelen: sociaal contact verder beperken, en daarmee de verdere verspreiding van het coronavirus.

Want de situatie in Nederland is inmiddels „zeer ernstig”, zei minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA), met verwijzing naar de ‘routekaart’ aan maatregelen die hij dinsdag presenteerde. Afgelopen week werden er 43.903 nieuwe besmettingen gemeld, 60 procent meer dan een week eerder – waarvan dinsdag een nieuw dagrecord van 7.393. Met 252 besmettingen per 100.000 inwoners is Nederland ver boven de signaalwaarde van 49 besmettingen per week uitgestegen. Ook de opnames in ziekenhuizen en op intensive cares zijn na de maatregelen van twee weken geleden opgelopen. Als de cijfers de komende weken verder verslechteren, dan ligt volgens die routekaart zelfs een „volledige lockdown” op tafel, aldus De Jonge.

Dijkbewaking niet op orde

Als de eerste golf de tragedie was die Nederland onverwachts overspoelde, dan heeft de tweede golf meer weg van de klucht die Nederland zag aankomen, maar toch niet wist te keren. Al sinds half juli neemt het aantal besmettingen gestaag toe, al begin augustus was het virus volgens Rutte met „een gevaarlijke opmars” bezig, al ruim een maand geleden werd de signaalwaarde van besmettingen overschreden.

Lees ook: Hoe Nederland werd overspoeld door de eerste golf

Het kabinet wilde de afgelopen tijd voorkomen dat het té vroeg té zware maatregelen zou nemen en daarmee te grote schade zou aanrichten. Vooral de burger werd aangesproken: die moest meer eigen verantwoordelijkheid nemen en de coronaregels beter naleven. Rutte herhaalde dinsdag dat de maatregelen nodig zijn omdat „te veel mensen zich niet aan de regels hebben gehouden”.

En inderdaad, veel burgers hielden zich daar minder aan. Maar ook de overheid leverde niet wat zij beloofde. Het sociale contract waarmee Nederland de eerste golf eronder kreeg, staat onder druk.

Want de dijkbewaking tegen een tweede golf kwam niet op orde. De mobiele app die De Jonge in april aankondigde om uitbraken op te sporen en in te dammen, kwam er pas afgelopen weekend. Het testbeleid werd wel uitgebreid, maar onvoldoende om de golf aan mensen snel te kunnen testen. Het bron- en contactonderzoek dat in de zomer met moeite de brandhaarden in kaart kon brengen, is inmiddels vrijwel overal stopgezet. Het regionale maatwerk dat het kabinet aankondigde als dé manier om strenge landelijke maatregelen te voorkomen, werd beperkt tot Randstedelijke kroegen die iets eerder dicht moesten. Met eerder en gerichter ingrijpen waren brandhaarden wellicht geblust en was de maatschappelijke en economische schade nu beperkt gebleven. Die zelfreflectie toonde het kabinet dinsdag amper.

Lees ook: Dit zijn de Nederlandse coronabrandhaarden

Wankel evenwicht

Nederland balanceert inmiddels op een wankel evenwicht tussen de zware maatregelen die noodzakelijk zijn om het virus te bestrijden en wat de maatschappij kan dragen. Economisch leidt een nieuwe lockdown tot zware schade, maar hoe zwaar? Het IMF stelde dinsdag dat lockdowns ook de weg naar sneller herstel effenen. De harde klap zou te verkiezen zijn boven het laten doorsudderen van de besmettingen, waardoor economische activiteit over een langere tijd afneemt. Daartegenover staat de grote psychosociale schade van levens die stilvallen, jongeren die kansen missen en ouderen die verder geïsoleerd raken, van een culturele sector die verder verschraalt.

Die belangenafweging is nu nadrukkelijker aan het kabinet dan in het voorjaar, toen een lockdown onbekend terrein was en vooral uit epidemiologische noodzaak werd geaccepteerd. De les van toen is dat een lockdown het virus terugdringt, maar ook diepe wonden achterlaat in de samenleving.

We weten ook dat te lang wachten met strengere maatregelen leidt tot meer medische schade. Als de besmettingen verder stijgen, moet dit najaar driekwart van de reguliere zorg worden afgeschaald, waarschuwde Rutte. In de eerste golf gingen al veel gezonde levensjaren verloren door uitgestelde zorg.

Maar ziekenhuizen móéten hun zorg wel beperken om plaats te maken voor coronapatiënten. Dinsdag lagen er 1.410 op de verpleegafdelingen, dat aantal stijgt de komende weken mogelijk tot 4.500 – 1.000 meer dan de piek in het voorjaar. Toen ging het net goed, ook omdat patiënten vooral uit Brabant kwamen en konden worden verplaatst naar lege bedden elders. Nu is het virus breder verspreid door Nederland: in tien van de vijfentwintig regio’s is de situatie ‘zeer ernstig’.

In een eerdere versie van dit artikel stond de signaalwaarde van 7 besmettingen. Dat is per dag, het gaat om de waarde per week: 49. Dat is hierboven aangepast.