Coronacomplotten en de rol van oud-politici

Een paar jaar geleden, in 2018, hield ik een praatje in het voorprogramma van De Tegel, de journalistieke jaarprijzen, en daar trof ik Edo Haveman. Edo Haveman was tot 2014 D66-medewerker in de Kamer en werkte nu voor Facebook. Facebook was dat jaar sponsor van De Tegel, en Haveman mocht spreken over de strijd tegen politieke desinformatie. Dit was wel bijzonder, want Facebook moest in 2017 toegeven dat „kwaadaardige actoren” het platform misbruikten om de Amerikaanse verkiezingen te beïnvloeden. Maar daarvoor, zei Haveman, had Facebook iets bedacht.

Twee jaar later ziet het kabinet zich gedwongen tot scherpere maatregelen tegen corona, en net als regeringen elders heeft dit land last van complottheorieën die Facebook verspreidt. Vooral de QAnon-theorie, waarvan agressieve aanhangers nabij het Binnenhof rondhangen, doet het hier goed. Volgens deze onwaarschijnlijke theorie bestrijdt Donald Trump heimelijk een elite die gewone mensen onderdrukt met zaken als kinderporno en nu corona. Facebook liet deze giftige praatjes drie jaar begaan, de FBI spreekt nu van een „binnenlandse terreurgroep”. Toen het platform in de zomer de vernietiging van een aantal QAnon-pagina’s aankondigde, schreef de MIT Technology Review dat dit amper zin had. Zolang Facebook zijn algoritme annex verdienmodel niet verandert, waardoor complotdenkers telkens op dit soort pagina’s terugkeren, is dat vernietigen slechts symboliek: elke vernietiging baart evenveel nieuwe QAnon-pagina’s.

Zodoende plaatste ik een sceptisch tweetje toen de NOS vorige week het bericht overnam dat Facebook nu „alle” accounts van QAnon gaat vernietigen. Prompt meldde Edo Haveman zich. Vrij vertaald schreef hij: er gaat nu wel degelijk iets veranderen. Ik deed daarna een snelle search op Facebook en op dochterbedrijf Instagram, en daar waren ze: talloze (nieuwe) pagina’s van QAnon-aanhangers.

Het interessante hieraan vind ik Haveman zelf. Jarenlang actief voor een progressieve partij, nu werkzaam voor een bedrijf dat het eigen verdienmodel telkens boven de democratie plaatst. Hij is niet de enige. Arjan El Fassed was in 2010-2012 Kamerlid voor GroenLinks en is nu hoofd Public Policy en Government Relations van Google in Nederland. Dochterbedrijf YouTube is ook een QAnon-superspreader, maar weigerde maandag QAnon volledig van zijn platform te weren. Ook iemand als oud-Kamerlid Bart de Liefde (2010-2016) werkt voor big tech – eerst Uber, nu Apple.

Het laat zien dat big tech zich in ons bestel heeft genesteld. Sponsor van journalistieke prijzen, broodheer van oud-partijmedewerkers en -politici: de bedrijven die het coronabeleid meehelpen ondermijnen, zijn nu bijna even Haags als het beleid zelf.